Από τα « Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα, ιατρού
Στις 15 Αυγούστου του 1886 ,20 λεπτά πριν τα μεσάνυκτα έπληξε την Μεσσηνία και την Ηλεία ισχυρός σεισμός έντασης (Μ 7,5 ) . Οι Γαργαλιάνοι τα Φιλιατρά η Χώρα και άλλα 123 χωριά καταστράφηκαν .
326 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 796 τραυματίστηκαν . 6000 σπίτια κατέρρευσαν ή υπέστησαν σοβαρές βλάβες .
Στην περιοχή του Αγρίλη εκδηλώθηκε τεράστιο θαλάσσιο κύμα .που σήμερα θα το αποκαλούσαμε τσουνάμι .
Στην περιοχή του Μαράθου εσχίστη το έδαφος ,απ’ οπού ανάβλυζε γλυκό νερό
Βλάβες υπέστησαν και ο Πύργος, η Μαραθόπολη, η Πύλος, η Καλαμάτα, η Κορώνη, η Μεθώνη, τα νησιά Στροφάδες κ.ά.
Ο σεισμός έγινε έντονα αισθητός σε: Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Πάτρα, Ιωάννινα και Ηράκλειο, ενώ έγινε αισθητός και σε Τεργέστη, Μάλτα, Συρία, Αλεξάνδρεια, Κάιρο και Μικρά Ασία.
Οι μετασεισμοί που ακολούθησαν προκάλεσαν ακόμα περισσότερες βλάβες σε κτίρια. (αρχείο ΟΑΣΠ)
Η κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη προσπάθησε, να αντιδράσει, στέλνοντας πολεμικά πλοία με ανθρώπινο δυναμικό, σκηνές και ξυλεία στην περιοχή της Μεσσηνίας.
Η καταστροφή όμως είναι τόσο μεγάλη, καθώς ολόκληρα χωρία και κωμοπόλεις έχουν κυριολεκτικά ισοπεδωθεί, που το φτωχό και μικρό κράτος δεν μπορεί να κάνει ουσιαστικά τίποτα.
Η εφημερίδα «το Άστυ»(*) από τις πρώτες στιγμές έστειλε ανταποκριτή και μάλιστα τον ζωγράφο Οδυσσέα Φωκά(**) ο οποίος με σκίτσα απέδωσε πλήρως την έκταση της τραγωδίας και της καταστροφής . Επί πλέον μας δίνει σήμερα πολύ σημαντικές πληροφορίες με τα σκίτσα του για την αρχιτεκτονική των κτηρίων, όπως και για την αρχιτεκτονική του χώρου .
Αντί της χρήσης της φωτογραφίας ,που τότε για να γίνει χρειαζόταν πολύ μεγάλος εξοπλισμός και προϋποθέσεις ,χρησιμοποιούνταν καλλιτέχνες ζωγράφους ή σκιτσογράφους που ζωγράφιζαν- σκιτσάριζαν , τα γεγονότα κάνοντας έτσι πιο ζωντανά τα ρεπορτάζ .
Θα δημοσιοποιήσω τα κείμενα και τις φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα ΤΟ ΑΣΤΥ και τις φωτογραφίες που ανάγκη σχολιασμού, ως προς την τραγωδία, δεν έχουν .Να επισημάνω ότι στην εφημερίδα «το Άστυ» ουδέν άλλο κείμενο ανευρέθη .
Ο ΣΟΥΡΗΣ ΓΙΑ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΥΣ
Γράφει Ο Γεώργιος Σουρής για τον Μάραθο και τους Γαργαλιάνους στο ποίημα « οι Σεισμοί»( τον Αύγουστο του1886 ) στο «Ρωμηό»
«….Συ ,Κυριε , οπου την γην ολιγον επιβλέπεις,
και τρεμ’ η Μαραθουπολις και ολ’οι Γαργαλιανοι,
οπου το α ν τ ε σ τ α τ ο υ ς κ β ο της σφαιρας ανατρεπεις
κι ο βασιλευς κι ο σκουπιδας σαστιζει και τα χανει,
ειπε μου Συ, οπου το παν ενωπιον σου κλινει,
με τουτα τα κουνηματα ο κοσμος τι θα γινη?
…»
Στην ηλεκτρονική διεύθυνση μπορείτε να βρείτε το ποίημα πλήρες .
https://el.wikisource.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF
Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΟΛΈΜΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΦΙΛΙΑΤΡΑ
Ο Ιωάννης Πολέμης γράφει στο Άστυ για την τραγωδία με το ψευδώνυμον Guerrier της 24 Αυγούστου 1886 αριθ. Φύλλου 49
«Τί είναι το κακό που γίνεται στα Φιλιατρά την νύχτα
.Βούιξε η Ανατολή και μούγγρισε η Δύση .
Και εκεί μέσα στα μεσάνυχτα τα μαυροφορεμένα
ο κόσμος ανταριάζεται σαν νάνε ξεριζωμένος .
Κακός σεισμός επλάκωσε κακή ανεμοδούρα ,
πέφτουν τα σπίτια τα ψηλά πλακώνουν τα καλύβια
και όπου κοιμάται χάθηκε και όπου κοιμάται πάει ….
Ανδρόγυνο και νειόπανδρο , πέντε χρονών αγάπη ,
πέντε χρονιές καρτέραγαν , μέχρι να γενεί ο γάμος
και ο γάμος εγίνηκε τ’ Αυγούστου μια μέρα ‘
Οι συμπέθεροι τρέχουνε και οι καλεσμένοι πάνε ,
ψέλνει ο παπάς χίλιες ευχές και ο διάκος θυμιατίζει
και κείνα τα αναγνωστόπουλα διαβάζουν τα τροπάρια .
Από βραδίς παντρεύτηκαν και από βραδίς γλεντούνε
και το κρασί εσώθηκε και οι συμπεθέροι έφυγαν .
– Πάμε γυναίκα ς΄τον οντά να κοιμηθούμε αντάμα .
Πρώτο φιλί της έδωκε πρώτο φιλί της πήρε
Κι ο κόσμος ανταριάζεται σαν νάν ξεριζωμένος
Κακός σεισμός επλάκωσε , κακή ανεμοδούρα,
Πέφτει το σπίτι του γαμπρού , βαρειά θεμελιωμένο
Και σκέπασε τους νειόπαντρους σαν πλάκ΄ από κουβάρι
Αλί σε αυτούς που κρύβανε πέντε χρονών αγάπη
Και ένα φιλί , ξερό φιλί , επρόφτασαν μονάχα .
Τι είναι το κακό που γίνηκε στα Φιλιατρά τη νύχτα ;
Guerrier
Η ΕΦΗΝΕΡΙΔΑ «ΤΟ ΑΣΤΥ» ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΦΟΡΑ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
Οικία αδελφών Ψιλόπουλου στα Φιλιατρά
Οικία Αντωναρόπουλου και Φωτεινόπουλου στα Φιλιατρά 
Οικία Δ. Πούλου στα Φιλιατρά
Εισόδια Θεοτόκου στα Φιλιατρά
Ανταποκρινόμενον εις την κοινήν περιέργεια και τον ενδιαφέρον το ΑΣΤΥ στέλνει επίτηδες εις τα παθόντα εκ του σεισμού μέρη τον συνεργάτην αυτού κ . Οδυσσέα Φωκά(*) , ούτινος τα επιτοπίως ληφθησόμενα σχεδιαγράμματα θέλει δημοσιεύσει εις τα προσεχή φύλλα .
24 Αυγούστου 1886 Αριθ. Φύλλου 49
Η ΣΥΜΦΟΡΑ
«Την 15 Αυγούστου η Δυτική Πελοπόννησος εόρταζε , μίαν των επισημοτέρων εορτών του χριστιανικού κόσμου και ο φιλεργατικός αυτής πληθυσμός χαίρων, που είχε μαζέψει την συγκομιδή του προϊόντος ,από οποίο διατρέφεται, επανηγύριζε φαιδρότερον ,με την ελπίδα της ευημερίας και της ανέτου απολαύσεως των αγαθών της ειρήνης . Αλλά την νύχτα της ίδιας εκείνης ημέρας , η συμφορά ενέδρευε και στο σκοτάδι επέπεσε απρόοπτος και αμείλικτος, κατά αυτών και κατέρριψε την στέγη ομού και τα όνειρα για τα οποία εβαυκαλώντο και κατέθαψαν αυτούς υπό τα ερείπια ή τους άφησεν ορφανούς , αστέγους , ασίτους , γυμνούς , οδυρομένους , θύματα τύχης οικτράς , γοερώς επικαλούμενοι των αδελφών αυτών το έλεος και την συνδρομή.
Επί τρία συνεχή έτη ανηλεώς καταφέρεται κατά της δύσμοιρης χώρας μας , έκαστον έτος έρχεται επιφέρον νέαν πληγήν φοβεράν . Προπέρυσι ο ουρανός ασπλάχνως δια του υετού κατέστρεφε το μόνο του τόπου προϊόν και παρέσυρε τόσους κόπους τόσας ελπίδας και τον άρτον ομού μυριάδων οικογενειών . Πέρυσι οι πολιτικές περιστάσεις επέφερον εις το έθνος κλονισμό σφοδρό ,από τον οποίο ματαίως προσπαθεί και η εκστρατεία αφήρεσεν από τους αγρούς όλας τας ευρώστους χείρας και οι κακουχίες εθέρισαν τόσες υπάρξεις και οι οίκοι ερημώθηκαν και η πενία επεκτάθη ,από άκρον σε άκρον της ελληνικής γης . Εφέτος σείονται αίφνης τα θεμέλια της γης και καταπίνονται πόλεις και ερημούνται χωριά και εξαφανίζονται εν μία στιγμή , ανήγειρε πολυετής φιλοπονία και νεκροί και τραυματίες μετρούνται κατά εκατοντάδες κατά μυριάδες οι άστεγοι οι πεινώντες οι κακουχούμενοι και οι στερούμενοι πάσης προστασίας . Αλλά τα έθνη, όπως και τα άτομα δοκιμάζονται με τις συμφορές. Η ζωτικότητα και η ακμή μετριέται από την καρτερία τους και το θάρρος με το οποίο αντιμετωπίζουν τα δεινά και εκ της προθύμου συνδρομής και εργασίας την οποία καταβάλουν πάντες από του πρώτου έως του εσχάτου πολίτου ,όπως όσον τάχιστα το έθνος ανακύψει και αναρρώσει . Το ελληνικόν έθνος πρέπει να αποδείξει εις τον πολιτισμένο κόσμο ότι διατηρεί σώας και ακεραίας τας δυνάμεις , ότι διασώζει συμπαγή την εθνικήν αυτού ενότητα και ότι δεν υστέρησε εις την σταδιοδρομία του πολιτισμού . Το εθνικόν καθήκον και το καθήκον της φιλανθρωπίας επιβάλλουν σε κάθε Έλληνα εντός ή εκτός της Ελλάδος ζώντα να συνεισφέρει την συνδρομή του αναλόγως με τα μέσα του , προς άμεσον και αποτελεσματική βοήθεια των εκ θεομηνίας πασχόντων .»
7Σεπτεμβρίου 1886 , Αριθμ. Φύλλου 51
Οικία Μούστρη στα Φιλιατρά
Οικία Λαμπράκη στα Φιλατρά
Οικία στα Φιλιατρά
Οικίες Βλαστού και Καραπατά στα Φιλιατρά
«Σήμερον δημοσιεύομεν τα σχεδιαγράμματα του ημετέρου συνεργάτου κυρίου Οδυσσέα Φωκά εκ των παθόντων εκ της φοβεράς θεομηνίας την 15 Αυγούστου μερών .Η συμπεριφορά ήν ό τύπος από των πρώτων ημερών δια τακτικών και εκτάκτων ανταποκριτών έσπευσε να εικονίσει εν αυτώ φοβερώ μεγέθει δια της σειράς των εικόνων ας δημοσιεύσει και θα δημοσιεύσει «το Άστυ» καθίσταται ούτως ειπείν αισθητοτέρα και μάλλον απτή . Παρατηρών τις τας ερειπωθείσας οικίας και τα χαινόμενα αυτών ρήγματα την ημιπεπτωκυία αυτών στέγη τας κεκλιμένας και ετοιμόρροπους πλευράς , δύναται να αναπαραστήσει δια της φαντασίας του κάθε ειδεχθή εικόνα της εκεί κάτω , εις την Νότιο Δυτική Πελοπόννησο επικρατούσα φρίκη και ερήμωση . Στον σωρό των αμόρφων ερειπίων στις θέσεις των καταρρεουσών οικιών των κατοίκων , που τώρα ζουν στην ύπαιθρό και σε σκηνές ,είναι δύσκολον να γνωρίσει κάποιος πλέον τις πλούσιες και ανθούσες πόλεις και κώμες της άλλοτε .
Εις ολίγα δευτερόλεπτα η πνοή της καταστροφής εκμηδένισε ότι επί πεντηκονταετίας μετά κόπων και μόχθων ανήγειρε η ευφυία και η φιλοπονία των κατοίκων .
Ο φιλόπονος συνεργάτης κατά προτίμησιν σχεδίασε τις μεγάλες και πλούσιες οικοδομές ή εκείνες στις οποίες έγινε φοβερά καταστροφή ως είναι αίφνης η οικία Φωτεινοπούλου εν Αγία Κυριακή την οποίαν θα δημοσιεύσωμεν αργότερα και εις την οποίαν εύρον οικτρό θάνατον ολόκληρος η κατοικούσα οικογένεια εκ δέκα περίπου ατόμων .»
ΑΛΛΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ
Άλλοι μεγάλοι σεισμοί στην Μεσσηνία τον 19ο αιώνα έγιναν :
Μέγεθος ένταση
11 Ιουνίου 1846 7 (MS) XI (MMI )
κατέστρεψε την Μεσσήνη και τα γύρω χωριά με 30 νεκρούς .
20 Ιανουαρίου 1899 6,6 – ΧΙ κατέστρεψε περί τα 600 σπίτια στην Κυπαρισσία και 50 τραυματίες
ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΚΤΉΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΡΓΑΛΙΆΝΩΝ
Άξια σχολιασμού είναι η εικόνα που απεικονίζει την πλατεία των Γαργαλιάνων όπου έχει στηθεί η σκηνή με την έκτακτη εγκατάσταση του τηλεγράφου της πόλης . Αναδεικνύεται το καμπαναριό της εκκλησίας που ως γνωρίζαμε είχε πέσει . Έκπληξη προκαλεί η σκεπή της εκκλησίας που φαίνονται να έχει τρία τμήματα . Γνωρίζαμε ότι η στέγη έχει αλλάξει , δεν υπήρχε πληροφορία γι’ ΄αυτήν την μορφή της . Επίσης στην ίδια εικόνα φαίνεται το αρχοντικό των Αλεξοπουλαίων αριστερά της εικόνας , φαίνεται να μην υπάρχει η δυτική είσοδος της πόλης, φαίνεται πίσω από την εκκλησία ένα μεγάλο κτήριο που είναι το αρχοντικό του Λούκα και στου Διακουμόπουλου (Καγιανά) το κτήριο δεν έχει ακόμα αναγερθεί .
Επίσης έχουμε για πρώτη φορά απεικόνιση του αρχοντικού των Νικολοπουλαίων του πέμπτου Πύργου των Γαργαλιάνων, που μας τους έκανε γνωστούς ο αείμνηστος Σωτήριος Λυριντζής .
Φαίνεται ότι και αυτός ο πύργος είχε ελαιοτριβείο με λιθάρι , όπως άλλωστε είχε και ο αυτός των Παπαχριστοφιλαίων . Ο δήμαρχος ήταν ο Δημήτριος Νικολόπουλος και το κτίσμα ίσως να ήταν του Γεωργίου Νικολόπουλου που όμως δεν ήταν δήμαρχος .
Ελαιοτριβείον Δ.Νικολόπουλου Δημάρχου και η νέα Κατοικία του πίσω που έμεινε ανέπαφη. Το Ελαιοτροβείο πιθανότατα να ήταν μέρος του Πύργου των Νικολοπουλαίων.
Οικία Εμμανουήλ Σκούντζου και Σωτηρίου Πουλή στους Γαργαλιάνους
Οικίες Αθανασίου Σκιαδά και Ευάγγελου Χωραίτου στους Γαργαλιάνους
Οικία Πετρόπουλου στους Γαργαλιάνους
Πρόχειρο τηλεγραφείο στους Γαργαλιάνους
Άλλα σκίτσα:
Οικία στη Μουζούστα
Οικία “Αντώνενας Κρεκούκιενας” στο Μάραθο
Οικία στο Μάραθο 
Οικία Πετρόπουλου στο Μάραθο
Τελωνείο Αγίας Κυριακής
Το Άστυ (Αθήνα, 1885 – 1907) ήταν εβδομαδιαία κυριακάτικη σατυρική Αθηναϊκή εφημερίδα η οποία εκδόθηκε μετά την παύση της έκδοσης της εβδομαδιαίας σατυρικής εφημερίδας Ασμοδαίος. Ιδρύθηκε από τον Μπάμπη Άννινο, ο οποίος αργότερα την εκχώρησε στον αδελφό του Θέμο Άννινο. Η εφημερίδα αυτή διέκοψε την κυκλοφορία της το 1889 και επανεκδόθηκε το 1890 όπου και συνέχισε μέχρι το 1907 ως ημερήσια πλέον πρωινή πολιτική και ειδησεογραφική εφημερίδα με αρχισυντάκτη τον Δημήτριο Κακλαμάνο και κατά τη τελευταία περίοδο υπό τον Εμμανουήλ Ρέπουλη.
Συνεργάτες της εφημερίδας «Άστυ» υπήρξαν κατά καιρούς οι καλύτεροι των λογίων και δημοσιογράφων της εποχής με συνέπεια να θεωρούνται τα φύλλα της ακόμα και σήμερα ο καθρέπτης της πολιτικής, πνευματικής αλλά και της κοινωνικής κίνησης της Αθήνας της εποχής εκείνης. Μεταξύ των συνεργατών της εφημερίδας συγκαταλέγονται οι: Γεώργιος Δροσίνης, Γεώργιος Σουρής, Γεώργιος Πωπ, Στέφανος Στεφάνου, Θ. Βελλιανίτης, Μιχάλης Μητσάκης, Κωστής Παλαμάς, Δημήτριος Κόκκος κ.ά.
Στα φύλλα της εφημερίδας αυτής περιλαμβάνεται το πλήθος των γελοιογραφιών του Θ. Άννινου που υπήρξε ένας από τους καλύτερους Έλληνες γελοιογράφους και σκιτσογράφους.
(**)
Ο ΟδυσσέαςΦωκάς (Κλαστόρι Ρουμανίας, 1857 – Αθήνα, 1946) ήταν Έλληνας ζωγράφος, ο οποίος ασχολήθηκε κυρίως με την τοπιογραφία.
Γεννήθηκε το 1857 στη Ρουμανία και τo 1876, πήγε στην Γαλλία, για να σπουδάσει νομικά στην Αιξ , κατά επιθυμία των γονέων του. Αργότερα ξεκίνησε σπουδές ζωγραφικής στις ελεύθερες ακαδημίες του Παρισιού με δασκάλους τον Καρλ Καρτιέ (Karl Cartier, 1855–1925) και τον Ραφαέλ Κολλέν (Raphaël Collin, 1850–1916).
