Κι αν η «Ιθάκη» του Κωνσταντίνου Καβάφη είναι, πιθανότατα, το πιο διάσημο, ελληνικό ποίημα που γράφτηκε ποτέ, τότε το «Πάνω σε έναν ξένο στίχο» του Γιώργου Σεφέρη, ένα πολύ λιγότερο γνωστό ποιητικό έργο, είναι εκείνο που ζωντανεύει τη μορφή του φοβερού και τρομερού βασιλιά Οδυσσέα με τρόπο αβάσταχτα έντονο και διαπεραστικό.
Και κάπως έτσι, η μοίρα αυτού του καταπράσινου, μικρού νησιού που βρίσκεται κάτω από τη Λευκάδα και ακριβώς πλάι στην Κεφαλονιά δεν γίνεται να διαχωριστεί ποτέ πλήρως από τις τεράστιες λογοτεχνικές αναφορές που σημάδεψαν για πάντα την υπάρξη της Ιθάκης. Από την Οδύσσεια μέχρι τη μοντέρνα λογοτεχνία και στιχουργική η πατρίδα του πολυμήχανου ήρωα του ομηρικού έπους παραμένει πιθανότατα το πιο μυθικό νησί της χώρας μας, εμποτισμένο με θρύλους της αρχαίας πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά και με μία παραδεισένια ομορφιά η οποία το καθιστά πέρα για πέρα αληθινό. Έναν τόπο που αν δεις από κοντά για μία μόνο φορά δεν πρόκειται να ξεχάσεις ποτέ στη ζωή σου.
Στο νότιο τμήμα της θα συναντήσετε την υπέροχη πρωτεύουσα, το κοσμοπολίτικο Βαθύ, με το μικρούτσικο νησάκι Λαζαρέτο να μοιάζει λες και επιπλέει σαν βάρκα στα ανοικτά της θάλασσας. Κοντά μερικές από τις πιο δημοφιλείς παραλίες του νησιού, αλλά και το φημισμένο ορεινό χωριό Περαχώρι όπου οφείλετε να κάνετε μία στάση. Και από την άλλη, στα βόρεια, το Κιόνι, το χωριό που νομίζεις ότι βγήκε από την πιο κοσμική και φινετσάτη πλευρά της νότιας Ιταλίας. Γοητευτικό, κομψό, με υπέροχη νυχτερινή ζωή. Τέλος, ακόμα πιο ψηλά, οι απέραντες Αφάλες, η παραλία κόσμημα της Ιθάκης, ένας λόγος από μόνες τους για να ταξιδέψετε μέχρι εδώ προκειμένου να απολαύσετε μία βαθιά βουτιά στα κρύα τιρκουάζ νερά του Ιονίου Πελάγους, πριν επισκεφθείτε το ανάκτορο του Οδυσσέα. Πλέον δεν είναι τίποτα άλλο παρά ερείπια, μία πέτρινη πόρτα να αντικρύζει πέρα τον ορίζοντα ή, καλύτερα, «Την ακύμαντη γαλάζια θάλασσα», όπως γράφει ο Σεφέρης. Η Ιθάκη, πιθανότατα, είναι η ίδια αυτή η ακύμαντη, απέραντη θάλασσα που κυλά δίπλα σε πανήψυλα πεύκα. Ανάμεσα στους κορμούς τους η αύρα του Οδυσσέα είναι πάντα εδώ, για να μας συμβουλεύει «πώς να χτίσουμε και εμείς ένα ξύλινο άλογο, για να κερδίσουμε τη δική μας Τροία».
Τι θα κάνετε
Κιόνι
Αν αυτό που αναζητάτε είναι ένας αφόρητα γραφικός νησιωτικός οικισμός χτισμένος αμφιθεατρικά πάνω από τη θάλασσα, τότε ο πρώτος σας σταθμός δεν γίνεται είναι άλλος από το μαγευτικό Κιόνι. Ένα θαυμάσιο, παραθαλάσσιο χωριό με δεκάδες πέτρινα σπίτια που στο μπροστινό μέρος τους έχουν μικρά, ολάνθιστα κηπάκια. Ένα παραδοσιακό μέρος με χαριτωμένα καφενεδάκια γεμάτα τοπικό χρώμα και πεντανόστιμες γεύσεις και πολλά κομψά εστιατόρια δίπλα στο νερό.
Όταν ο ήλιος πέφτει τα ζεστά, κίτρινα φώτα του χωριού ανάβουν, κάνοντας τα μικρά, κοσμοπολίτικα μαγαζιά στο Κιόνι να αστράφτουν ομορφιά και φινέτσα, φέρνοντας στον νου διάσημο θέρετρο του ιταλικού νότου. Τα γιοτ και τα σκάφη αράζουν στον όρμο και οι νύχτες πλημμυρίζουν αρώματα από τα πολύχρωμα λουλούδια και τα καταπράσινα δέντρα και φυτά που στολίζουν τις πλαγιές της, έτσι κι αλλιώς, καταπράσινης Ιθάκης.
Το Βαθύ, μία γραφική πρωτεύουσα
Όλες οι βόλτες στην Ιθάκη, ωστόσο, αρχίζουν και, πιθανόν, τελειώνουν στο Βαθύ, την πανέμορφη Χώρα και πρωτεύουσα του νησιού. Ένα μαγευτικό χωριό βγαλμένο από πίνακα ζωγραφικής έτσι όπως είναι κυκλικά χτισμένο πάνω σε έναν όρμο με γαλαζοπράσινα νερά, πλημμυρισμένο παραδοσιακά σπιτάκια, μικρά μουσεία γεμάτα τοπικούς θησαυρούς, χαριτωμένα καφέ και εστιατόρια με εξαιρετική γαστρονομία και, φυσικά, θορυβώδη μπαρ που υπενθυμίζουν πως, σε αντιδιαστολή με τον ρομαντικό, αρχαίο μύθο της, η Ιθάκη παραμένει ένα αληθινά σύγχρονο νησί του Ιουνίου.
Από τα παραλιακά μαγαζιά θα έχετε την ευκαιρία να περάσετε ένα υπέροχο βράδυ χαζεύοντας το νησάκι του Σωτήρα, το Λαζαρέτο, ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα του νησιού, τόσο όμορφο που μοιάζει ψεύτικο. Πάνω στο μικροσκοπικό νησί υπάρχει μονάχα μία εκκλησία του 17ου αιώνα, αλλά και ένα κτήριο το οποίο τον 19ο αιώνα λειτουργούσε σαν λοιμοκαθαρτήριο.
Μονή Καθαρών
15 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, σε υψόμετρο 600 μέτρων, το μοναστήρι της Παναγίας της Καθαριώτισσας, πολιούχου της Ιθάκης, αποτελεί το καμάρι των κατοίκων του νησιού.
Η Ιερά Μονή βρίσκεται χτισμένη στο όρος Νήριτος, γνωστό και από τη σχετική αναφορά στην Οδύσσεια του Ομήρου, ενώ το όνομα της προέρχεται από τη λέξη «κάθαρα» που σημαίνει ξερόκλαδα. Ο αστικός θρύλος λέει ότι οι χωρικοί έφτασαν στο σημείο προκειμένου να καταλάβουν από που προέρχονταν μία παράξενη, έντονη λάμψη. Τότε αντίκρυσαν πολλά ξερόκλαδα στα οποία έβαλαν φωτιά για να καθαρίσουν την περιοχή. Τότε αποκαλύφθηκε μπροστά τους η εικόνα Γενεσίου της Θεοτόκου που σήμερα βρίσκεται στο Καθολικό τμήμα της Μονής.
Αν τύχει να βρεθείτε στο νησί στις αρχές του Σεπτέμβρη αξίζει να κάνετε μία στάση στο μεγάλο πανηγύρι της Μονής, που γίνεται κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου. Εκεί η εικόνα της Θεοτόκου περιφέρεται πάνω από τη θάλασσα και τους οικισμούς του νησιού προκειμένου να ευλογήσει ολόκληρη την Ιθάκη.
Το παλάτι του Οδυσσέα
Πόσες και πόσες ιστορίες έχουν γραφτεί βασισμένες στον μύθο του Οδυσσέα που έλειψε από την πατρίδα του 20 ολόκληρα χρόνια, πόσα ποιήματα, τραγούδια, πόσες αμέτρητες αναφορές στην ελληνική και παγκόσμια τέχνη.
Ο θρυλικός βασιλιάς της Ιθάκης είναι πρόσωπο – σύμβολο και το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για το μυθικό παλάτι του, το οποίο με τόσο έντονο και γλαφυρό τρόπο περιέγραψε ο Όμηρος στο έπος της Οδύσσειας, με μία βασική διαφορά: πριν από από περίπου 10 χρόνια ήμασταν κάθε άλλο παρά βέβαιοι ότι το νησί στο οποίο αναφερόταν ο μεγάλος ποιητής της αρχαιότητας ήταν πράγματι η Ιθάκη του Ιουνίου Πελάγους. Στην πραγματικότητα πολλοί μελετητές δήλωναν σίγουροι ότι το μέρος για το οποίο μιλούσε ο Όμηρος ήταν κάποιο άλλο νησί του ελλαδικού χώρου.
Ωστόσο, το 2010 τα ερείπια ενός ανακτόρου εντοπίστηκαν πολύ κοντά στο ορεινό χωριό Εξωγή της Ιθάκης, ένα κτίριο που μάλλον αποτελούνταν από δύο ή τρία διαφορετικά επίπεδα και ήταν χτισμένο με τρόπο μεγαλοπρεπή πάνω σε βράχο. Οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν πως το κτίσμα περιελάβανε, μεταξύ άλλων, εργαστήρια, αποθήκες, αποχετευτικό σύστημα, καθώς και υπόγεια δεξαμενή νερού. Στη συγκεκριμένη τοποθεσία ανευρέθηκαν, επίσης, ένα ταφικό μνημείο, καθώς και ένα πηγάδι, τα οποία χρονολογούνται στο 1200 π.Χ. Αρκετές ομοιότητες παρατηρούνται μεταξύ του συγκεκριμένου κτιριακού συμπλέγματος και άλλων γνωστών μυκηναϊκών ανακτόρων, όπως εκείνα των Μυκηνών και του Νέστορα, κάτι που τοποθετεί με ασφάλεια το παλάτι στην ίδια χρονική περίοδο με την Τρωική Εκστρατεία.
Αν και στα εντυπωσιακά ερείπια του ανακτόρου, που αποτελούν πλέον ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα της Ιθάκης, δεν έχει βρεθεί κάποια ένδειξη που να αποδεικνύει πως στο παλάτι έζησε στα αλήθεια ένας βασιλιάς με το όνομα Οδυσσέας, το κείμενο του Ομήρου παραμένει τόσο καθοριστικό και επιδραστικό για τα παγκόσμια γράμματα που ποτέ κανείς δεν θα τολμούσε να αφήσει την αμφιβολία να χαλάσει έναν υπέροχο μύθο. Άλλωστε, πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Τα χωριά της Ιθάκης
Μπορεί τα κρυστάλλινα νερά της Ιθάκης να είναι κάτι παραπάνω από ξακουστά και οι παραθαλάσσιοι οικισμοί της αληθινά παραμυθένιοι και απερίγραπτα γραφικοί, παρόλα αυτά δεν γίνεται να προσπεράσετε μερικά από τα λιγότερα γνωστά χωριουδάκια του νησιού. Ανάμεσα σε αυτά, η Ανωγή, οι Φρίκες, ο Σταυρός, η Εξωγή, πλάι στο Ανάκτορο του Οδυσσέα, και το Περαχώρι, ψηλά στο βουνό, είναι σίγουρα αυτά που πρέπει να επισκεφθείτε για να έρθετε ένα βήμα πιο κοντά στην αυθεντικότητα αυτού του μαγικού τόπου.
Σπήλαιο των Νυμφών
Συνεχίζοντας τις μυθικές αναζητήσεις σας, μετά από την επίσκεψη του Παλάτι του Οδυσσέα, θα πρέπει να κάνετε μία στάση στο Σπήλαιο των Νυμφών, το οποίο στο νησί είναι γνωστό και με την ονομασία Μαρμαροσπηλιά.
Όλα δείχνουν πως αυτή η απόκοσμη σπηλιά, χωμένη σε υψόμετρο 190 μέτρων πάνω από τον όρμο Δεξά (μία τις πιο όμορφες παραλίες της Ιθάκης) δεν είναι άλλη από τη σπηλιά που αναφέρεται στη ραψωδία Ν της Οδύσσειας του Ομήρου, ένας τόπος λατρείας των Νυμφών στην αρχαία Ελλάδα. Μάλιστα, οι ερευνητές συμφωνούν πως τα ευρήματα είναι τέτοια που καταστούν σαφές ότι μιλάμε για το ίδιο ακριβώς μέρος.
Πλέον μπορείτε να μπείτε στο σπήλαιο μόνο από την σύγχρονη είσοδο, η οποία βρίσκεται πάνω στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Αφού κατεβείτε μία σκάλα, που οδηγεί σε βάθος περίπου 10 μέτρων, θα φτάσετε σε ένα μέρος απόκοσμο και ανείπωτα όμορφο, γεμάτο σταλακτίτες. Τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιθάκης, στο Βαθύ.
Πού θα κολυμπήσετε
Φιλιατρό
Σίγουρα πρόκειται για την πιο πολυσύχναστη, αλλά και οργανωμένη παραλία του νησιού. Οι επισκέπτες τη λατρεύουν για τα υπέροχα νερά της, τα οποία προσφέρουν μία μοναδική ευκαιρία παρατήρησης του βυθού.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι στο Φιλιατρό υπάρχει beach bar με ξαπλώστρες, ομπρέλες, καφέ και φαγητό, η παραλία δεν είναι ιδανική για οικογένειες με μικρά παιδιά καθώς τα μεγάλα βότσαλα κάνουν τη μετακίνηση αρκετά δύσκολη. Οπωσδήποτε θα χρειαστείτε καλά, αντιολισθικά παπούτσια για να βαδίσετε με ευκολία, κάτι που ισχύει για τις περισσότερες παραλίες της Ιθάκης καθώς είναι καλυμμένες με βότσαλο.
Πλατιά Άμμος
Μία από τις πολύ λίγες παραλίες του νησιού που είναι στρωμένη με ψιλή άμμο, η Πλατιά Άμμος είναι στην ουσία ένα τμήμα της πολύ διάσημης και καθηλωτικά όμορφης σειρά από παραλίες που είναι γνωστή με το όνομα Αφάλες.
Το να φτάσετε εκεί, ωστόσο, δεν είναι μία απλή υπόθεση αφού η παραλία είναι προσβάσιμη μόνο με σκάφος ή με καραβάκι από τους οικισμούς Φρίκες και Κιόνι. Παρόλα αυτά, όταν φτάσετε εκεί η εμπειρία θα σας αποζημιώσει και με το παραπάνω. Τα γαλαζοπράσινα νερά χαϊδεύουν τη λευκή αμμουδιά και το θέαμα είναι απλά ονειρικό. Αν τελικά την επιλέξετε μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας ομπρέλα και νερό καθώς στην περιοχή δεν υπάρχουν διαθέσιμες υποδομές και είναι αρκετά δύσκολο να βρείτε διαθέσιμη σκιά.
Γιδάκι
Για πολλούς η καλύτερη παραλία σε ολόκληρη την Ιθάκη χάρη στα μαγευτικά νερά της. Το Γιδάκι είναι ήσυχο, αρκετά απομακρυσμένο, αλλά την ίδια στιγμή διατηρεί αρκετές από τις ευκολίες μίας πλήρως οργανωμένης παραλίας. Εδώ υπάρχουν διαθέσιμες ομπρέλες και ξαπλώστρες προς ενοικίαση, όπως και μία καντίνα για να προμηθευτείτε καφέ και κάποιο σνακ.
Για να την προσεγγίσετε θα πρέπει είτε να επιβιβαστείτε σε καραβάκι από το λιμάνι της Ιθάκης είτε να πάτε με το αυτοκίνητο σας μέχρι την παραλία του Σκίνου και στη συνέχεια να ακολουθήσετε με τα πόδια ένα μονοπάτι κρυμμένο μέσα στα πεύκα. Η διαδρομή θα σας μείνει αξέχαστη.
Αφάλες
Από τις πιο ινσταγκραμικές παραλίες του νησιού και ενδεχομένως ένα από τα πιο φωτογενή σημεία σε όλα τα Επτάνησα. Πρόκειται για ένα παρθένο, πανέμορφο τοπίο με απόκρημνους, λευκούς γκρεμούς από τη μία πλευρά και καταπράσινες πλαγιές από την άλλη.
Μάλιστα, σε συγκεκριμένα σημεία τα δέντρα ακουμπούν τη θάλασσα. Ξαπλώστε κάτω από την παχιά σκιά των πανήψηλων κυπαρισιών ή των πυκνών πεύκων και σκεφτείτε από την αρχή όλους τους λόγους για τους οποίους ο Όμηρος επέλεξε αυτό τον σπάνιο τόπο για να ονομάσει πατρίδα του πολυμήχανου Οδυσσέα και λατρεμένο, πολυπόθητο προορισμό στο τέλος της Οδύσσειας.
Σκίνος
Κοντά στην πρωτεύουσα του νησιού, στο κοσμοπολίτικο Βαθύ, μία χαλαρή παραλία είναι εύκολα προσβάσιμη με μόλις λίγα μέτρα περπάτημα πάνω σε έναν χωματόδρομο.
Στην παραλία του Σκίνου να ορθώνονται δίπλα σας πανήψυλα δέντρα που κατεβαίνουν μέχρι την ακτή. Έτσι παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμες ομπρέλες και ξαπλώστρες για ενοικίαση μπορείτε κάλλιστα να απολαύσετε στιγμές ξεκούρασης και ηρεμίας κάτω από τους εντυπωσιακούς φοίνικες που φτάνουν στο νερό.
Σαρακήνικο
Επίσης πολύ κοντά στο Βαθύ η παραλία Σαρακήνικο προσφέρεται για μία γρήγορη βουτιά το απόγευμα, τις στιγμές πριν ο ήλιος χαθεί για τα καλά πίσω από τα κρυστάλλινα νερά.
Περπατώντας από την Χώρα με κατεύθυνση προς το Σαρακήνικο θα συναντήσετε πρώτα μία μικρή παραλία με μία βολική καντίνα, αλλά εσείς θα συνεχίσετε το περπάτημα κατευθυνόμενοι προς τα δεξιά μέχρι να συναντήσετε μία μεγαλύτερη βοτσαλωτή ακρογιαλιά. Επειδή δεν υπάρχουν beach bar και ομπρέλες φροντίστε να έχετε μαζί σας όλα τα απαραίτητα.
Τοπική γαστρονομία
«When in Rome», αγαπούν να λένε οι Αμερικάνοι και η αλήθεια είναι πώς όταν βρίσκεσαι τη σωστή ώρα στο σωστό μέρος είναι κρίμα να μη ζήσεις όλα όσα η στιγμή έχει να σου προσφέρει από όλες τις πλευρές.
Αν, λοιπόν, βρεθείτε στην Ιθάκη μία ζεστή μέρα της άνοιξης ή μία καυτή μέρα του καλοκαιριού, σε ένα παραδοσιακό εστιατόριο δίπλα στη θάλασσα, δε γίνεται να φύγετε πριν δοκιμάσετε κάποιους από τους μοναδικούς, θαλασσινούς μεζέδες που το νησί χαρίζει απλόχερα στους επισκέπτες.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι οι λάτρεις των ψαρικών αποχωρούν κατενθουσιασμένοι από την πατρίδα του Οδυσσέα έχοντας γευτεί οπωσδήποτε δύο φημισμένα πιάτα με βάση τα χταπόδια: χταποδόπιτα και χταποδόσουπα. Στην Ιθάκη, ωστόσο, θα φάτε και πολύ καλή γαριδόπιτα ή μπακαλαριόπιτα αλλά και αστακοπίλαφο, καλαμάρια με το μελάνι τους και έναν ξεχωριστό μεζέ με ψητή σμέρνα. Ακόμα, ομελέτα με αχινό και ένα εξαιρετικά νόστιμο πιάτο με μικρά ψαράκια μαγειρεμένα με σκόρδο, ντομάτα και μυρωδικά. Για το κλείσιμο του γεύματος επιλέξτε το διάσημο τοπικό γλυκό που μοιάζει με ραβανί και εδώ το ονομάζουν «ροβανί», εμποτισμένο με απίθανες μυρωδιές από γαρύφαλλο, βανίλια και μπόλικο μέλι.
