Παρά το γεγονός πως η δημιουργία ενός νέου πλαισίου διαχείρισης των κόκκινων αγροτικών δανείων, μέσω του οποίου θα δίνεται η δυνατότητα επιμήκυνσης του χρόνου αποπληρωμής τους και μείωσης του επιτοκίου τους, ενώ παράλληλα θα προβλέπονται η διαγραφή τόκων, η απομείωση δανείων αλλά και η μερική ή ολική διαγραφή αυτού, είχε προαναγγελθεί τόσο στο Υπουργικό Συμβούλιο της 30ης Σεπτεμβρίου 2024, όσο και στο αντίστοιχο της της 25ης Νοεμβρίου 2024, τελικά μετατίθεται για το νέο έτος.
Αναλυτικότερα, όπως ανέφερε ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, κατά την διάρκεια της ομιλίας του στην Βουλή για τον Προϋπολογισμό του 2025, την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου, η συγκεκριμένη ρύθμιση θα ενταχθεί σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε ένα από τα πρώτα νομοσχέδια του νέου χρόνου, η οποία θα «αφορά σε είκοσι μία χιλιάδες αγρότες και σε περισσότερους από επτακόσιους πενήντα αγροτικούς συνεταιρισμούς, τα μέλη των διοικήσεων των οποίων προφανώς βρίσκονται με δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία, ακριβώς γιατί υπάρχουν θέματα και ζητήματα, τα οποία άπτονται μιας συγκεκριμένης νομοθετικής πραγματικότητας που έρχεται από το παρελθόν. Και με αυτόν τον τρόπο επιχειρούμε να δώσουμε μια πραγματική ώθηση σε ένα μεγάλο μέρος του αγροτικού κόσμου, απαλλάσσοντάς τον από βάρη και υποχρεώσεις που έρχονται από το παρελθόν».
Ακολούθως, απαντώντας, στους κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους του ΠΑΣΟΚ, Δημήτρη Μάντζου και ΚΚΕ, Νίκου Καραθανασόπουλου, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ανέφερε σχετικά με το κόκκινα δάνεια: «Ποιος φέρνει τη ρύθμιση για τα κόκκινα δάνεια; Ξεχάσατε ότι έγιναν προσπάθειες στο παρελθόν; Ξεχάσατε τον κ. Κόκκαλη, που ως Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης επιχείρησε να περάσει τέτοια ρύθμιση και δεν κατάφερε; Αν πιστεύει κάποιος ότι η προσπάθεια να διευθετηθούν τέτοιες εκκρεμότητες είναι εύκολη, ας έρθει να μας δείξει πώς γίνεται. Αυτή η ρύθμιση είναι αποτέλεσμα τεράστιας προσπάθειας».
Η συγκεκριμένη απάντηση προκάλεσε την άμεση αντίδραση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Βασίλη Κόκκαλη ο οποίος υπενθύμισε πως η ρύθμισή του είχε πάρει την έγκριση της Τραπέζης της Ελλάδος, από τον κ. Στουρνάρα και προέβλεπε τρία πράγματα: Διαγραφή όλων των εξωλογιστικών τόκων, δυνατότητα διαγραφής έως και 60% του κεφαλαίου και υπολογισμό των πανωτοκίων. Διήρκησε μόλις για έξι μήνες, γιατί έγιναν εκλογές το 2019 και καταργήθηκε, με την ανάληψη της εξουσίας από τη Νέα Δημοκρατία.
Οι τοποθετήσεις του Υπουργού
Αναλυτικά, η πρωτολογία και η δευτερολογία του Υπουργού, όπως καταγράφηκαν στα πρακτικά της Βουλής έχουν ως εξής:
«Τον λόγο έχει ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Τσιάρας.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Σας ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, είναι γεγονός πως η κορυφαία κοινοβουλευτική διαδικασία κάθε χρόνο είναι η συζήτηση για τον προϋπολογισμό και είναι επίσης γεγονός ότι η Κυβέρνηση καλείται μέσω των αρμόδιων Υπουργών αφενός μεν να καταγράψει και να παρουσιάσει στο Σώμα και στην κοινωνία όλα αυτά τα οποία έγιναν τον προηγούμενο χρόνο, αλλά βεβαίως να περιγράψει και το σχέδιό της για την επόμενη χρονιά και αυτό πάντα πρέπει να γίνεται μέσα από μια προσαρμογή σε ένα συγκεκριμένο δημοσιονομικό πλαίσιο που κάθε φορά τίθεται από την ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών.
Νομίζω ότι αν δει κανείς τη μεγάλη εικόνα, είναι βέβαιο πως θα συμφωνήσει ότι τα βήματα τα οποία έχουν γίνει το τελευταίο χρονικό διάστημα όχι μόνο στην ίδια την ελληνική οικονομία, αλλά και στην ίδια την ελληνική κοινωνία, είναι βήματα που μας απομακρύνουν πολύ σταθερά, πολύ συγκεκριμένα από ένα σχετικά πρόσφατο παρελθόν, το οποίο είχε δημιουργήσει τεράστια ζητήματα σε όλους τους Έλληνες πολίτες και σε όλη την ελληνική κοινωνία και αυτή είναι μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα.
Βεβαίως εκεί θα μπορούσε να γίνει μια πραγματικά μεγάλη συζήτηση, αλλά επειδή είμαι υποχρεωμένος να μείνω στα θέματα και στα ζητήματα τα οποία αφορούν στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, θα σας πω πως ο ρόλος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε αυτό που τελικά παράγεται ως αποτέλεσμα στην ίδια την ελληνική κοινωνία είναι πραγματικά πολυεπίπεδος και είναι πραγματικά πολυδιάστατος, κυρίως γιατί δεν βρίσκεται απλά και μόνο στην εκδοχή μιας προηγούμενης πραγματικότητας που απλά και μόνο με πολιτικές ή με απλή διαχείριση κοινοτικών πόρων που αφορούσαν στις απευθείας επιδοτήσεις μπορούσε να δίνει τη συγκεκριμένη κατεύθυνση του ρόλου του, αλλά γιατί αφενός ο πρωτογενής τομέας είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας που ξεκινάει από την επισιτιστική επάρκεια και φτάνει με την πραγματική συνεισφορά του στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, αλλά βεβαίως και που δίνει τη δυνατότητα σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας να διαβιώνουν, να ζουν, να εργάζονται μέσα από τη διαδικασία του πρωτογενούς τομέα.
Αυτό από μόνο του είναι ο πραγματικός λόγος για τον οποίον ο πρωτογενής τομέας έχει προτεραιοποιηθεί προφανώς στις πολιτικές της Κυβέρνησης, κυρίως όμως -και αυτό είναι το πιο σημαντικό και εκεί θα ήθελα να δώσω μια μεγαλύτερη έμφαση- στις πολιτικές της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μπορεί να υπάρχουν ιδεολογικές διαφορές. Τις σέβομαι, το έχω πει πάρα πολλές φορές, ωστόσο η πραγματικότητα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, είναι ότι ο πρωτογενής τομέας πλέον έχει αρχίσει να αποκτά τεράστιο ενδιαφέρον στην ευρωπαϊκή συζήτηση και αυτό αποδεικνύεται όχι μόνο από το μεγάλο μέγεθος των πόρων που κατευθύνονται στον πρωτογενή τομέα, αλλά κυρίως από το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει όντως προτεραιοποιήσει την ανάγκη να υπάρχει μια αειφορία, να υπάρχει μια ανθεκτικότητα και να υπάρχει βεβαίως μια συνέχεια στον πρωτογενή τομέα μέσα από τα δεδομένα τα οποία περιγράφονται.
Γι’ αυτό και η συζήτηση ενόψει της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής -και αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να το κρατήσουμε όλοι στο μυαλό μας- είναι ένα εθνικό θέμα. Δεν είναι θέμα το οποίο απλά και μόνο βρίσκεται στα όρια μιας κυβέρνησης, μιας κυβερνητικής θητείας. Έχει αρχίσει πλέον να θέτει πολύ συγκεκριμένα ζητήματα, τα οποία αφορούν στην επιβίωση του πρωτογενούς τομέα, στην είσοδο των νέων ανθρώπων που είναι ένα πολύ μεγάλο ζητούμενο και ένα πολύ μεγάλο ερωτηματικό με βάση αυτό που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη -προφανώς συνδυάζεται και με το δημογραφικό ζήτημα-, αλλά βεβαίως και στην πραγματική δυνατότητα όλων αυτών των ανθρώπων που έχουν πολύ μικρές αγροτικές, γεωργικές, κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, να μπορέσουν να επιβιώσουν σε ένα βάθος χρόνου, με άλλα λόγια θέματα και ζητήματα τα οποία είναι η φωτογραφία της ελληνικής πραγματικότητας για τον πρωτογενή τομέα.
Γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να δει κανείς ότι αν θέλουμε να μιλήσουμε για τον πρωτογενή τομέα, δεν φτάνει να μιλήσουμε για την επισιτιστική επάρκεια. Πρέπει να αξιοποιήσουμε κάθε διαθέσιμο ευρωπαϊκό πόρο και πρέπει να δημιουργήσουμε συνθήκες ανθεκτικότητας σε όλους τους ανθρώπους του πρωτογενούς τομέα, μειώνοντας το κόστος παραγωγής, διευκολύνοντας τις ίδιες τις διαδικασίες και την ίδια την ενασχόληση, αλλά βεβαίως και δημιουργώντας συνθήκες για να υπάρξει ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού.
Αλήθεια, πώς γίνονται όλα αυτά; Όλα αυτά γίνονται μέσα από ένα σχέδιο πολιτικών που αυτήν τη στιγμή μπορεί να έχει αναφορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από την άλλη πλευρά όμως έχει και πρακτικές επιλογές που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή ουσιαστικά στη στρατηγική του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Θα μπορούσα να μιλάω για ώρες για όλα αυτά τα ζητήματα, ξέρω όμως ότι πρέπει να θίξω κάποια συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία απασχολούν την κοινή γνώμη.
Ξέρω, παραδείγματος χάριν, ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ αυτήν τη στιγμή, ο Οργανισμός ο οποίος στην πραγματικότητα κάνει τις ευρωπαϊκές πληρωμές, είναι στο στόχαστρο της δημοσιότητας για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Μάλιστα, φαντάζομαι ότι οι συνάδελφοι οι οποίοι προέρχονται από περιοχές που ο αγροτικός τομέας έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, έχουν γνώση, έχουν ενδιαφερθεί, ξέρουν ακριβώς τι γίνεται γύρω από τα θέματα και τα ζητήματα του ΟΠΕΚΕΠΕ και είμαι βέβαιος ότι και οι ίδιοι έχουν διαπιστώσει πως οι παθογένειες του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι παθογένειες των τελευταίων δύο, τριών, πέντε ετών, αλλά είναι παθογένειες που έρχονται από το αρκετά μακρινό πολιτικό παρελθόν.
Το ζήτημα είναι όμως, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι πρέπει με κάθε τρόπο και με κάθε δυνατότητα να διασφαλίσει κανείς, εν προκειμένω η Κυβέρνηση, την ομαλή ροή των ευρωπαϊκών πόρων προς τους Έλληνες παραγωγούς, τους Έλληνες αγρότες, τους Έλληνες κτηνοτρόφους, τους Έλληνες μελισσοκόμους, τους Έλληνες αλιείς.
Η αλήθεια είναι, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι από την 1η Ιανουαρίου του 2024 έως και προχθές, 11 Δεκεμβρίου, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει καταβάλει ενισχύσεις ύψους 2.084.000.000 ευρώ προς τους Έλληνες παραγωγούς. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι το τέλος του χρόνου προγραμματίζεται ένας αριθμός τεσσάρων-πέντε ακόμη πληρωμών. Άλλωστε, έχω δεσμευτεί δημόσια προσωπικά ότι ενδεχομένως το μεγαλύτερο προσωπικό μου στοίχημα είναι η εξυγίανση του ΟΠΕΚΕΠΕ. Η αλήθεια είναι ότι παρά τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν, πρέπει να λειτουργήσει επιτέλους με όρους διαφάνειας και δικαιοσύνης και να μην επιδέχεται καμία αμφισβήτηση συνολικά η λειτουργία του. Η αλήθεια είναι όμως ότι αυτό το χρονικό διάστημα έχουν γίνει περισσότερες πληρωμές από ποτέ -τουλάχιστον σε αριθμό- σ’ ό,τι αφορά την πρόσφατη ιστορία του Οργανισμού.
Μια άλλη συζήτηση επικεντρώνεται στον ΕΛΓΑ. Αλήθεια, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, έχετε γνώση τού πόσα χρήματα έχει καταβάλει ο ΕΛΓΑ τα τελευταία τέσσερα χρόνια ως αποζημιώσεις στους Έλληνες παραγωγούς; Είναι ποσά τα οποία ξεπερνούν το ενάμισι δισεκατομμύριο ευρώ. Αν μάλιστα σε αυτά προσθέσουμε και τα ΚΟΕ, τις Κρατικές Οικονομικές Ενισχύσεις, άλλα 120 εκατομμύρια μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος, αντιλαμβάνεστε ότι το ύψος των αποζημιώσεων που έχει κληθεί να διαχειριστεί και να αποδώσει ο ΕΛΓΑ προς τους Έλληνες παραγωγούς έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο τα τελευταία χρόνια.
Αυτό βεβαίως πρέπει κανείς να το δει μέσα από διαδικασίες οι οποίες οδήγησαν σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό σε απόγνωση ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, κυρίως με τα φαινόμενα και τα προβλήματα της κλιματικής κρίσης τόσο στη Θεσσαλία όσο και στον Έβρο όσο και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδος που είδαν οι αγρότες, οι παραγωγοί μας και οι κτηνοτρόφοι μας είτε τα προϊόντα τους είτε τα ζώα τους να χάνονται από τη μια στιγμή στην άλλη.
Αλήθεια, πώς αντιμετωπίζονται όλα αυτά; Πώς μπορεί να αναταχθεί ο ελληνικός πρωτογενής τομέας με κάποιες γρήγορες κινήσεις, πέραν όλων αυτών των στρατηγικών σχεδιασμών που ενδεχομένως έχουν έναν μεσομακροπρόθεσμο χαρακτήρα; Μέσα από τους άξονες που ο ίδιος ο Πρωθυπουργός της χώρας ανακοίνωσε από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
Ποιο είναι το μείζον ζητούμενο; Το μείζον ζητούμενο είναι να μειώσουμε το κόστος παραγωγής. Το πετυχαίνουμε αυτό;
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, πιστεύω να είναι σε γνώση σας ότι για πρώτη φορά με νόμο του ελληνικού κράτους επιστρέφεται το 100% του ειδικού φόρου κατανάλωσης. Μη μου πείτε ότι δεν θυμάστε τι γινόταν τα προηγούμενα χρόνια και μη μου αμφισβητήσετε το γεγονός ότι ερχόταν μια κυβέρνηση, επέστρεφε τον ειδικό φόρο κατανάλωσης, ερχόταν η άλλη, καταργούσε αυτήν την επιστροφή, ερχόταν μια τρίτη, έδινε ενδεχομένως ένα ποσοστό του ειδικού φόρου κατανάλωσης ως επιστροφή.
Πλέον, για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής πολιτείας θεσμοθετημένα, με νόμο που μάλιστα τη σχετική ΚΥΑ υπογράψαμε με τον παριστάμενο Υφυπουργό, τον κ. Πετραλιά και τον κ. Δήμα επιστρέφεται το 100% του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης μέσα από ένα δίκαιο μηχανισμό.
Για πρώτη φορά υπάρχει φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα. Έχετε ακούσει για το πρόγραμμα «ΓΑΙΑ», που πλέον οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι μας μπορούν να κλειδώνουν την τιμή του ρεύματος σε πραγματικά χαμηλά επίπεδα, ώστε να διασφαλίζεται και μ’ αυτόν τον τρόπο η μείωση του κόστους παραγωγής;
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΚΥΛΑΚΑΚΗΣ (Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας): Τους βάλαμε μέσα.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Βεβαίως.
Εδώ επισημαίνει -και σωστά- ο παριστάμενος Υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος ότι παρά το ότι είχε λήξει το πρόγραμμα και ενδεχομένως με μη γνώση εκτεταμένη υπήρξε μια παράταση και βεβαίως η «δυνατότητα» -εντός εισαγωγικών-της άμεσης ένταξης όλου του αγροτικού κόσμου στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, ούτως ώστε να υπάρχει φθηνό ρεύμα.
Πότε, αλήθεια, ξαναέγιναν τέτοιες κυβερνητικές επιλογές να μειώνουμε το πετρέλαιο, να μειώνουμε το ρεύμα μέχρι και να έχουμε σαν στόχο τελικά τη μείωση του κόστους παραγωγής;
Από την άλλη πλευρά επιχειρούμε να κλείσουμε μια παθογένεια που έρχεται από το παρελθόν, είναι τα λεγόμενα κόκκινα αγροτικά δάνεια. Στα πρώτα νομοσχέδια του νέου χρόνου θα ενταχθεί σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων η συγκεκριμένη ρύθμιση. Αφορά σε είκοσι μία χιλιάδες αγρότες και σε περισσότερους από επτακόσιους πενήντα αγροτικούς συνεταιρισμούς, τα μέλη των διοικήσεων των οποίων προφανώς βρίσκονται με δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία, ακριβώς γιατί υπάρχουν θέματα και ζητήματα, τα οποία άπτονται μιας συγκεκριμένης νομοθετικής πραγματικότητας που έρχεται από το παρελθόν. Και με αυτόν τον τρόπο επιχειρούμε να δώσουμε μια πραγματική ώθηση σε ένα μεγάλο μέρος του αγροτικού κόσμου, απαλλάσσοντάς τον από βάρη και υποχρεώσεις που έρχονται από το παρελθόν.
Επίσης, από την άλλη πλευρά θα σας πω ότι μέσω του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης -εδώ θα μπορούσα να σας πω πάρα πολλά, δεν ξέρω αν όντως είναι σε γνώση όλων των συναδέλφων- αυτήν τη στιγμή έχουν τρέξει μέτρα, προγράμματα και προσκλήσεις που αφορούν κάθε είδους δραστηριότητα, που έχει σχέση με τον πρωτογενή τομέα, όπως: προγράμματα για νέους αγρότες, για βιολογική γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, τοπικά προγράμματα Leader, σχέδια βελτίωσης, ευζωία των ζώων, ποιοτική γεωργική παραγωγή, εξισωτική αποζημίωση, δασικά μέτρα. Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για όλα αυτά.
Το θέμα είναι, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι υπάρχει μια κατεύθυνση πόρων, ώστε να ενισχυθούν οι Έλληνες παραγωγοί και να μπορούν πραγματικά να υποστηρίξουν τη δραστηριότητά τους. Και όλα αυτά μέσα σε ένα τοπίο που συνεχώς αλλάζει. Χαρακτηριστικά, θα μπορούσα να σας αναφέρω ότι το να ενισχύσουμε και βεβαίως, να παροτρύνουμε σε μια κατεύθυνση ανάπτυξης θερμοκηπιακής καλλιέργειας, προφανώς δείχνει έναν δρόμο που αυτήν τη στιγμή δημιουργεί μια προστιθέμενη αξία στα τα ίδια τα ελληνικά προϊόντα. Γιατί όλα αυτά δεν γίνονται απλά, επειδή κάποια στιγμή σκεφτήκαμε να κάνουμε μια συγκεκριμένη δράση, αλλά γιατί βρίσκουμε και εντοπίζουμε πού βρίσκεται το λεγόμενο συγκριτικό πλεονέκτημα και πώς μπορούμε να κεφαλαιοποιήσουμε στον μέγιστο δυνατό βαθμό την προστιθέμενη αξία των ελληνικών αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η αλήθεια είναι ότι ο πρωτογενής τομέας ζει σε μια άλλη πραγματικότητα. Πρώτον, η κλιματική κρίση και οι συνέπειές της έχουν δημιουργήσει ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο. Και η αλήθεια είναι ότι η ελληνική πολιτεία, η όποια ελληνική πολιτεία στο μέλλον, θα κληθεί να στηρίξει τον πρωτογενή τομέα, να τον ενισχύσει και να του δώσει βοήθεια σε θέματα και ζητήματα που ποτέ δεν ήταν υπόψη μας στο παρελθόν.
Αν μάλιστα σ’ αυτό προσθέσει κανείς και το γεγονός ότι με την κλιματική κρίση δημιουργείται μια τεράστια ανάγκη να γίνει μια ορθότερη διαχείριση του λεγόμενου αρδευτικού νερού σε συνδυασμό με την αναζήτηση της επάρκειάς του, καταλαβαίνετε ότι πλέον στην εξίσωση όλων αυτών των επιλογών που στρατηγικά, σχεδιαστικά πρέπει να έχει η κάθε κυβέρνηση στη δική της φαρέτρα, μπαίνουν παράγοντες, οι οποίοι ποτέ δεν υπήρχαν στο παρελθόν.
Είναι η πρώτη φορά που επιχειρούμε να έχουμε έναν στρατηγικό σχεδιασμό για την επάρκεια και τη διαχείριση του αρδευτικού νερού. Είναι η πρώτη φορά που γίνονται έργα όχι ασύνδετα μεταξύ τους, αλλά με έναν τέτοιον τρόπο και με μια τέτοια λογική που θα μπορούν πραγματικά, σε ένα πολύ μεγάλο βάθος χρόνου, να διασφαλίσουν την επάρκεια του αρδευτικού νερού. Άλλωστε, μόνο από το πρόγραμμα «ΥΔΩΡ 2.0» ξέρετε πάρα πολύ καλά ότι αντλούνται αδιανόητα υψηλοί οικονομικοί πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης κυρίως, προκειμένου να γίνουν αρδευτικά έργα, τα οποία δεν είχαν γίνει ποτέ στο παρελθόν.
Το θέμα είναι, όμως, ότι σ’ αυτήν την προσπάθεια, που έχουμε επικεντρώσει το σύνολο του σχεδιασμού και το σύνολο της πολιτικής, ο στόχος, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, είναι ένας να έχουμε έναν πρωτογενή τομέα, ο οποίος θα λειτουργεί με όρους ανθεκτικότητας, με όρους αειφορίας και με όρους πραγματικής απόδοσης για όλους τους Έλληνες πολίτες, οι οποίοι έχουν επιλέξει να ζουν και να έχουν άμεση σύνδεση με τον πρωτογενή τομέα.
Κλείνω, κύριε Πρόεδρε με την εξής σκέψη. Σε έναν προϋπολογισμό θα μπορούσαμε να μιλάμε με αριθμούς και να λέμε πολλά, θα μπορούσαμε να λέμε ποια είναι η εισφορά του πρωτογενούς τομέα στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ποιες είναι οι εξαγωγές που κάνουμε, ποιο είναι το αγροτικό ισοζύγιο, αν είμαστε ελλειμματικοί, όπως ήμασταν μέχρι πριν μερικά χρόνια ή αν είμαστε πλεονασματικοί που είμαστε τώρα.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αν με ρωτήσετε θα σας πω ότι οι αριθμοί για τον πρωτογενή τομέα δεν έχουν καμία απολύτως σημασία. Η μεγάλη σημασία του πρωτογενούς τομέα βρίσκεται στον πραγματικό του ρόλο στην κοινωνική συνοχή, εκεί ακριβώς που πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι σε όλη την ελληνική περιφέρεια, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ελληνικής περιφέρειας, στις παραμεθόριες, στις απομακρυσμένες περιοχές, που τελικά ο μόνος λόγος για να ζουν και να μπορούν να κρατάνε ζωντανές τις οικογένειές τους εκεί, να έχουν την άμεση σχέση και τη διασύνδεση με τον πρωτογενή τομέα είναι ο πραγματικός λόγος για τον οποίο πρέπει να αναδείξει κανείς την αξία του πρωτογενούς τομέα. Και εκεί ακριβώς πρέπει να επικεντρώνεται το σύνολο των πολιτικών.
Αυτό άλλωστε δεν σας κρύβω ότι είναι η προτεραιότητα όλων των σχεδιασμών που μπορεί να υπάρχουν αυτήν τη στιγμή από την πλευρά του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Τροφίμων. Αυτή είναι η πραγματική προτεραιότητα και της Κυβέρνησης, αλλά και του Πρωθυπουργού.
Με αυτές τις σκέψεις σας καλώ να υπερψηφίσετε τον Προϋπολογισμό που προτείνει η Κυβέρνηση.
Σας ευχαριστώ πολύ.
(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας)
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Τσιάρα.
Έχουν ζητήσει παρέμβαση ο κ. Μάντζος, ο κ. Καραθανασόπουλος και ο κ. Δημητριάδης.
Ορίστε, κύριε Μάντζο, έχετε τον λόγο.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΝΤΖΟΣ: Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.
Ο πρωτογενής τομέας, το είπατε, κύριε Υπουργέ, είναι ένας κρίσιμος τομέας της ελληνικής οικονομίας και της κοινωνικής μας συνοχής. Για εμάς το ΠΑΣΟΚ- Κίνημα Αλλαγής o πρωτογενής τομέας, η αγροτική παραγωγή δεν είναι ένας απλός τομέας οικονομικής δραστηριότητας, είναι το έδαφος πάνω στο οποίο οφείλει να ριζώσει και να ανθοφορήσει η δίκαιη, βιώσιμη, ανθεκτική, εξωστρεφής περιφερειακή ανάπτυξη που έχει ανάγκη ο τόπος μας, η χώρα μας τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό δημογραφικό επίπεδο.
Και όμως παρά τη σημασία αυτού του κλάδου, τον οποίο ομολογούμε σχεδόν όλοι εδώ σ’ αυτήν την Αίθουσα, όλοι θέλω να πιστεύω, τα τελευταία χρόνια πέντε Υπουργούς μετά, πέντε χρόνια μετά, με την Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας βλέπουμε μια συνεχή υποβάθμιση του τομέα.
Τέσσερα σημεία αντί πολλών. Σημείο πρώτον, το κόστος παραγωγής σε ενέργεια, λιπάσματα, ζωοτροφές, αναλώσιμα, παντού σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ είναι αυξημένο κατά 29% τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Οι αγρότες είναι αποκομμένοι από τον τραπεζικό λογαριασμό. Η αγροτική γη, η γεωργική γη είναι πλήρως απροστάτευτη ενόψει των κόκκινων δανείων. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έδωσε πολύ λίγα χρήματα σε έργα αναγκαία εγγειοβελτιωτικά. Και εγώ αναρωτιέμαι -αναρωτιόμαστε όλοι μας- πώς θα στηρίξουμε την παραγωγή την αγροτική, όπως θέλουμε όλοι λοιπόν, με αυτό το κόστος παραγωγής σε αυτά τα ύψη στα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Εμείς λέμε με έλεγχο του κόστους στα αγροτικά εφόδια, με έλεγχο του κόστους στα καύσιμα μετά από κατάργηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο αγροτικό πετρέλαιο και με εισαγωγή αφορολόγητου στις επιδοτήσεις, στις ενισχύσεις και στις αποζημιώσεις. Αυτά είναι μέτρα. Εσείς τι λέτε σε αυτό; Θα επιτρέψετε, για παράδειγμα, οι ενεργειακές κοινότητες των αγροτών μας να συνδεθούν επιτέλους στο δίκτυο και να οδηγηθούν σε επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας;
Σημείο δεύτερο, ΟΠΕΚΕΠΕ και προκαταβολή βασικής ενίσχυσης. Το ποσό της προκαταβολής του 2024 είναι το μικρότερο ποσό που έχει καταβληθεί ποτέ από την εφαρμογή της βασικής ενίσχυσης στη χώρα μας και οι δικαιούχοι είναι οι λιγότεροι από ποτέ από τότε που εφαρμόζεται η Κοινή Αγροτική Πολιτική στην Ελλάδα. Είναι 104.562.933 ευρώ λιγότερα τα όσα καταβλήθηκαν προς συμψηφισμό στους δικαιούχους από αυτά τα οποία το στρατηγικό σχέδιο της ΚΑΠ προβλέπει για τη χώρα μας, χρήματα τα οποία στερούνται οι αγρότες μας εξαιτίας λαθών, αστοχιών, ολιγωριών της διοίκησης. Κοστίζουν στην παραγωγή αυτές οι ολιγωρίες.
Φυσικά να δούμε πώς θα αναθεωρηθεί και πώς θα εφαρμοστεί η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική. Αυτό είναι ένα ευρωπαϊκό ζήτημα, αλλά είναι εθνική υπόθεση και εθνική ευθύνη η προετοιμασία και η υλοποίηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής σε κάθε κράτος-μέλος και δη στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα ο ΟΠΕΚΕΠΕ βυθίζεται σε μια κατάσταση ανυποληψίας, αδιαφάνειας και ανεπάρκειας, ανικανότητας. Έχουμε εποπτεία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πέντε διοικητές και ακόμη μετράμε. Στις 28 Νοεμβρίου διαβάζουμε ότι ζητήσατε την παραίτηση και του σημερινού. Πρόκειται για ένα από τα εμβληματικά πεδία αποτυχίας της Κυβέρνησης. Υπάρχει σχέδιο, οποιοδήποτε σχέδιο, για τον ΟΠΕΚΕΠΕ;
Τρίτο σημείο από τα τέσσερα, ο ΕΛΓΑ. Το είπατε. Προέρχεστε και από τη Θεσσαλία. Γνωρίζετε πολύ καλά τη δραματική ιστορία των αποζημιώσεων, τη θλιβερή ιστορία, την τραγική ιστορία των καθυστερήσεων στις αποζημιώσεις από φυσικές καταστροφές.
Ο ΕΛΓΑ λέει πως αδυνατεί, σηκώνει τα χέρια. Γιατί; Γιατί έχει αναχρονιστικό κανονισμό και μηχανισμό λειτουργίας. Πόσες φορές έχουμε μιλήσει σε αυτήν την Αίθουσα για την ανάγκη να αναθεωρηθεί ο κανονισμός λειτουργίας του ΕΛΓΑ; Εμείς μιλούμε για εθνικό ταμείο κλιματικής κρίσης. Εσείς πότε θα λάβετε δράση; Πότε και πώς θα συνειδητοποιήσετε ότι η κλιματική αλλαγή, η κλιματική κατάρρευση δεν είναι, εάν θέλετε, δικαιολογία για διοικητικές παραλείψεις, αλλά είναι επιταγή για άμεση δράση;
Σημείο τέταρτο: οι ζωονόσοι που ζήσαμε μετά τη φυσική καταστροφή στη Θεσσαλία, είχαμε και τις ζωονόσους της πανώλης και της ευλογιάς. Ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει πώς εισχώρησαν και πώς επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα. Τα ερωτήματα είναι τι μαθήματα πήρε το κράτος μας από αυτή τη νέα περιπέτεια, αν προέβλεψε την πρόσληψη κτηνιάτρων, αν επάνδρωσε τις πύλες εισόδου της χώρας με τον κατάλληλο εξοπλισμό και προσωπικό.
Και αλήθεια, τι γίνεται ακόμα με εκείνη την περίφημη επιδημιολογική διερεύνηση, η οποία δεν έχει καταλήξει και δεν φαίνεται να καταλήγει στις αιτίες αυτής κρίσης;
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ολοκληρώστε, κύριε συνάδελφε.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΝΤΖΟΣ: Κλείνω, κύριε Πρόεδρε, λέγοντας ότι αυτά τα τέσσερα σημεία είναι φλέγοντα ερωτήματα πάνω σε έναν καίριο τομέα της εθνικής μας οικονομίας, στον οποίο, αντί να δρέπουμε ήδη τους καρπούς της ανάπτυξης, μετράμε στρέμματα καμένης γης, ανεπάρκειας και ανικανότητας της κυβερνητικής πολιτικής.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Μάντζο.
Έχετε τον λόγο, κύριε Καραθασόπουλε.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.
Αναφέρθηκε και ο κ. Τσιάρας, αλλά και ο κ. Σταϊκούρας προηγουμένως στις παθογένειες. Τι είναι, ουρανοκατέβατες οι παθογένειες αυτές; Δεν είναι τα αποτελέσματα των πολιτικών που άσκησαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων και της Νέας Δημοκρατίας στο παρελθόν; Άρα, αξιοποιείτε αυτές τις καταστάσεις μάλιστα, τις παθογένειες, όπως τις ονομάζετε, για να επιταχύνετε ακόμη περισσότερο την αντιλαϊκή σας πολιτική.
Τονίσατε, κύριε Υπουργέ, ότι ο πρωτογενής τομέας έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για τη χώρα μας. Το ζήτημα είναι για ποιον είναι το ενδιαφέρον. Είναι για τον βιοπαλαιστή αγρότη ή για τις επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα, είτε στην παραγωγική διαδικασία είτε στη μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων; Για το δεύτερο. Άρα και για ποιον σκοπό;
Είναι για να καλυφθούν οι διατροφικές ανάγκες του λαού ή η κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων που άλλες οι τιμές στο χωράφι και άλλες στο ράφι; Και πολύ περισσότερο με την εξωστρέφεια για εξαγωγές και κέρδη που επί της ουσίας καταδικάζουν τον ελληνικό λαό και τον λαό γενικά της χώρας μας και λόγω των εισοδηματικών πολιτικών, να στρέφεται σε κατώτερης ποιότητας αγροτικά προϊόντα, όπως είναι το λευκό τυρί αντί για τη φέτα, όπως τον σπορέλαιο αντί για το ελαιόλαδο. Αντί λοιπόν να φροντίσετε να καλύψετε τις διατροφικές ανάγκες του λαού με ποιοτικά αγροτικά προϊόντα, εσείς ενδιαφέρεστε για το κέρδος.
Δεύτερο ζήτημα, κύριε Υπουργέ. Το ενδιαφέρον σας για τον βιοπαλαιστή αγρότη πού έγκειται; Τον έχετε αφήσει έρμαιο, όχι μόνο εσείς, για να είμαι δίκαιος, αλλά και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, στα δόντια της καπιταλιστικής αγοράς που είναι ο πραγματικός αντίπαλος. Διότι η καπιταλιστική αγορά είναι αυτή που τον προμηθεύει με πανάκριβες πρώτες ύλες και είναι αυτή που αγοράζει την παραγωγή του για ένα κομμάτι ψωμί.
Γιατί λοιπόν δεν παρεμβαίνετε άμεσα να διασφαλίσετε εγγυημένες τιμές στον αγρότη που να καλύπτουν το κόστος παραγωγής και του αφήνουν και ένα εισόδημα για να μπορεί να ζήσει; Γιατί το αρνείστε αυτό το αίτημα, το παναγροτικό αίτημα το οποίο υπάρχει, για εγγυημένες τιμές από το κράτος;
Δεύτερο ζήτημα, υπάρχει η έξαρση των ζωονόσων αυτό το διάστημα. Αναρωτήθηκε και ο κ. Μάντζος από πού. Μα, είναι αποτέλεσμα της κοινής αγροτικής πολιτικής που είναι ξέφραγο αμπέλι πλέον η ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά. Γιατί, για παράδειγμα, είναι αποδεδειγμένο ότι η πανώλη προέκυψε από νόμιμο, όπως το ονομάζετε, ενδοκοινοτικό εμπόριο από τη Ρουμανία.
Άρα, ένα ζήτημα είναι αυτό, μπάτε σκύλοι αλέστε, και δεύτερο είναι η διάλυση των κρατικών κτηνιατρικών υπηρεσιών και τρίτον, η μεταφορά της ευθύνης της προστασίας στον ίδιο τον κτηνοτρόφο.
(Στο σημείο αυτό κτυπάει το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας του κυρίου Βουλευτή)
Δύο ζητήματα, κύριε Πρόεδρε, και τελειώνω πραγματικά την παρέμβασή μου.
Τρίτο ζήτημα, στο οποίο αναφέρθηκαν και οι υπόλοιποι, είναι για τον ΕΛΓΑ. Είπατε 1,5 δισεκατομμύριο ότι δώσατε τα τελευταία χρόνια. Πραγματικό το μέγεθος, αλλά δεν είναι πραγματική η κρατική συμβολή, γιατί 800 εκατομμύρια είναι οι εισφορές των αγροτών και 700 του κράτους. Πολύ δε περισσότερο ένα κράτος το οποίο…
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): (δεν ακούστηκε)
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Κύριε Υπουργέ, θα απαντήσετε στο τέλος. Μην διακόπτετε.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: Λέω λοιπόν ότι 700 δώσατε και τα 700, κοιτάξτε, είναι τα δέκα χρόνια κατά τα οποία οι κυβερνήσεις από το 2010 έως το 2020 δεν έδωσαν δεκάρα τσακιστή στον ΕΛΓΑ, όλες οι κυβερνήσεις και του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έδωσαν δεκάρα τσακιστή και έφτασε σε αυτά τα χάλια ο ΕΛΓΑ.
Και τρίτον, για το ζήτημα με τον ειδικό φόρο κατανάλωσης. Δεν επιστρέφετε το 100%, ένα το κρατούμενο. Δεύτερον, δεν είναι δική σας πρωτοβουλία, είναι αποτέλεσμα της πάλης των αγροτών στα μπλόκα που σας ανάγκασε να δώσετε και δεν το επιστρέφετε όλο. Είναι δυνατόν τα 100 εκατομμύρια να είναι το ίδιο με τα 180 εκατομμύρια που ήταν οι επιστροφές του πετρελαίου το 2016, όταν το καταργήσατε στο τρίτο μνημόνιο και τα τρία κόμματα; Και μάλιστα με τιμή αυξημένη, 1 ευρώ τότε το 2016, 1,50 ευρώ σήμερα το πετρέλαιο. Και τα 100 εκατομμύρια λέτε ότι καλύπτει το σύνολο; Όχι, δεν καλύπτει το σύνολο.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ολοκληρώστε, κύριε συνάδελφε.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: Γι’ αυτό ακριβώς και οι αγρότες ζητάνε επί της ουσίας το αφορολόγητο στην αντλία, κύριε Υπουργέ, και όχι με τις διάφορες επιστροφές, όποτε και αν θα δοθούν.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Καραθανασόπουλο.
Πριν σας δώσω τον λόγο, κύριε Δημητριάδη, να κάνω μια ανακοίνωση στο Σώμα.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, έχω την τιμή να ανακοινώσω στο Σώμα ότι τη συνεδρίασή μας παρακολουθούν από τα άνω δυτικά θεωρεία, αφού προηγουμένως ξεναγήθηκαν στην έκθεση της Αίθουσας «Ελευθέριος Βενιζέλος» και ενημερώθηκαν για την ιστορία του κτηρίου και τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της Βουλής, πενήντα τέσσερις μαθήτριες και μαθητές και πέντε εκπαιδευτικοί συνοδοί τους από το 1ο Γυμνάσιο Ξυλοκάστρου.
Η Βουλή σάς καλωσορίζει, παιδιά και σας εύχεται καλά Χριστούγεννα!
(Χειροκροτήματα από όλες τις πτέρυγες της Βουλής)
Έχετε τον λόγο, κύριε Δημητριάδη.
ΠΕΤΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ: Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.
Κύριε Πρόεδρε, κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, πράγματι όλοι ομολογούμε ότι ο πρωτογενής τομέας είναι θεμελιώδους σημασίας για την εθνική οικονομία, διότι σχετίζεται με την αυτάρκεια, με το να μπορούμε να κάνουμε εξαγωγές και κυρίως, να μπορούμε να καλύψουμε τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς σε τρόφιμα. Έχει σχέση και με την επιβίωσή μας.
Όμως δυστυχώς, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει υπάρξει μια δραματική συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, από 2013 έως 2023 είχαμε μείωση 22% στη γεωργία, 20% στην κτηνοτροφία, 14% στη μελισσοκομία και 41% στην αμπελοκαλλιέργεια. Όλα αυτά ήταν απόρροια μνημονιακών πολιτικών και κυρίως, της αποτυχίας της Κυβέρνησης αυτής και των προηγουμένων να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση.
Σήμερα λοιπόν ο μέσος Έλληνας αγρότης αντιμετωπίζει τα εξής προβλήματα. Πρώτον, υψηλό κόστος παραγωγής: λιπάσματα, ρεύμα και ενέργεια. Δεύτερον, κόκκινα δάνεια, πάρα πολύ σημαντικό. Περιμένω να δω τι νομοσχέδιο θα φέρει η Κυβέρνηση για τη ρύθμιση. Διότι δυστυχώς, αυτήν τη στιγμή που μιλάμε πολλοί αγρότες πνίγονται από τα κόκκινα δάνεια, από τα funds και τους servicers και δυστυχώς, ακόμα και μέλη συνεταιρισμών και κληρονόμοι μελών συνεταιρισμών που έχουν πεθάνει αναγκάζονται να χρεώνονται δάνεια τα οποία πήραν μέσω των συνεταιρισμών. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και δυστυχώς, αν δεν βγάλουμε τους αγρότες από τη μέγγενη του κόκκινων δανείων, τότε μονίμως θα έχουμε πρόβλημα.
Όλα αυτά εδώ, κύριε Υπουργέ, συνθέτουν μια πολύ άσχημη εικόνα. Μάλιστα να πω εάν πάτε σε παραμεθόριες περιοχές ή σε περιοχές της υπαίθρου, θα διαπιστώσετε ότι υπάρχει ερήμωση. Πρόσφατα μάλιστα ένα αμερικάνικο κανάλι, το CNBC, έκανε ένα ρεπορτάζ για την ελληνική ύπαιθρο. Ξέρετε τι διαπίστωσε; Στην Ελλάδα σήμερα έχουμε χωριά-φαντάσματα, περιοχές που κάποτε ήκμαζαν πλέον έχουν εγκαταλειφθεί, δεν έχουν κατοίκους.
Αυτό φυσικά είναι μια απόρροια της εγκατάλειψης της πρωτογενούς παραγωγής και φυσικά των συμφορών που έχουν πλήξει τον αγροτικό τομέα. Μάλιστα δε να πω ότι όλες αυτές οι συμφορές έχουν χειροτερέψει έπειτα από αυτό που έγινε στη Θεσσαλία με τον «Daniel», αλλά και με την επιδημία της πανώλης και της ευλογιάς.
Εμείς λοιπόν ζητούμε από εδώ να παρθούν άμεσα μέτρα, να απαλλαχθούν οι αγρότες από το βάρος των κόκκινων δανείων και εκτός από τα δάνεια που είναι πάρα πολύ σημαντικό, να ενισχυθούν ειδικά οι νέοι αγρότες, να δώσουμε κίνητρα στους νέους μας να πάνε σε παραμεθόριες περιοχές και στην ύπαιθρο, να σταματήσει επιτέλους αυτή η εγκατάλειψη.
Κι επειδή είπατε για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, ξέρετε, ο ΟΠΕΚΕΠΕ βρέθηκε στο στόχαστρο της δημοσιότητας όχι άδικα. Βρέθηκε στο στόχαστρο της ευρωπαϊκής εισαγγελίας και της Κομισιόν. Έγιναν λάθος πληρωμές σε χιλιάδες αγρότες και πρέπει τώρα να γίνει επιστροφή, από λάθος του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Θέλω μάλιστα να ρωτήσω τι θα συμβεί. Άκουσα για 3 δισεκατομμύρια που θα δοθούν σε νέους αγρότες. Θα μοιραστούν; Και αν ναι, πότε;
Αυτά είναι πάρα πολύ σημαντικά ζητήματα. Πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα, διότι διαφορετικά ξέρετε πως όσο ο αγρότης νοσεί και όσο υποφέρει, υποφέρουμε και εμείς και αυτό φαίνεται και στο πιάτο μας. Έχουμε αύξηση τιμών και φυσικά έχουμε το θλιβερό φαινόμενο να πηγαίνουμε στο σούπερ μάρκετ να βλέπουμε λεμόνια και ντομάτες Τουρκίας, ακόμα και λαχανικά από τη Λατινική Αμερική και από άλλα μέρη του κόσμου, αντί να βλέπουμε ελληνικά προϊόντα. Αυτά ήθελα να πω.
Ευχαριστώ πάρα πολύ.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Δημητριάδη.
Κύριε Υπουργέ, έχετε τον λόγο.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε.
Κύριοι συνάδελφοι, επιχείρησα με την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη μετριοπάθεια να σας παρουσιάσω την υφιστάμενη πραγματικότητα στον πρωτογενή τομέα και βεβαίως θα σας μιλήσω και για κάποια θέματα ή ζητήματα τα οποία άπτονται ενός κεντρικού σχεδιασμού και προφανώς θα υλοποιηθούν το επόμενο χρονικό διάστημα και πιθανόν να χρειάζεται να κριθούν στον επόμενο προϋπολογισμό.
Όμως από το να είμαστε σε μία λογική με σοβαρό τρόπο, χωρίς αναφορές στο παρελθόν, να προσπαθούμε να παρουσιάσουμε όλα αυτά τα οποία έχουν γίνει μέχρι το να δέχεται κανείς μια κριτική, η οποία προφανώς δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα, είναι τεράστια απόσταση. Και εξηγούμαι.
Κόκκινα δάνεια. Ποιος αλήθεια έρχεται και φέρνει ρύθμιση για τα κόκκινα δάνεια, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι; Ξεχάσατε στο παρελθόν ότι έγινε τέτοια προσπάθεια και από άλλες κυβερνήσεις; Ξεχάσατε τον κ. Κόκκαλη, οι αξιότιμοι συνάδελφοι του ΣΥΡΙΖΑ που, ως Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, είχε επιχειρήσει να περάσει μια τέτοια ρύθμιση και δεν κατάφερε να την περάσει;
Αν πιστεύει κανείς ότι όλη αυτή η προσπάθεια να διευθετήσουμε νομοθετικά τέτοιου είδους εκκρεμότητες, που έχουν πολλούς παράγοντες και πολλούς συμμετέχοντες, είναι εύκολη, ας έρθει να μας το πει και να μας δείξει πώς είναι. Κι αν πιστεύετε ότι αυτό δεν είναι προϊόν μιας τεράστιας προσπάθειας ανθρώπων, οι οποίοι επιχείρησαν σε όλα τα επίπεδα, από την Τράπεζα της Ελλάδος, τον ειδικό εκκαθαριστή, την Τράπεζα Πειραιώς που είναι ο βασικός μέτοχος αυτής της υπόθεσης, να υπάρξει μια συνολική συνεννόηση η οποία προφανώς προϋπέθετε την τήρηση κάποιων προϋποθέσεων, ελάτε και πείτε μου πως αλλιώς μπορούσε να γίνει.
Εγώ θα περίμενα, κύριε Μάντζο και κύριε Καραθανασόπουλε, να πείτε «μπράβο» στην Κυβέρνηση που επιτέλους θα φέρει μια τέτοια ρύθμιση. Αν και πιστεύω ότι θα έχουμε το χρόνο και τη δυνατότητα να τα συζητήσουμε όλα αυτά αμέσως μετά.
Αναφερθήκατε σε έργα. Έχετε αλήθεια γνώση πόσα έργα γίνονται αυτή τη στιγμή με χρηματοδότηση του δεύτερου πυλώνα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής; Γνωρίζετε πόσες προσκλήσεις έχουν απευθυνθεί στον παραγωγικό κόσμο και τι είδους, τι μεγέθους αξιοποίηση πόρων γίνεται, προκειμένου να υπάρχει η συνέχεια του πρωτογενούς τομέα;
Είπα να μην καταχραστώ τον χρόνο, κύριε Πρόεδρε, γι’ αυτό τον λόγο και δεν επέμενα στη βασική μου ομιλία. Σας λέω λοιπόν ότι πάνω από 600 εκατομμύρια ευρώ επενδύθηκαν για νέους αγρότες. Η πρόσκληση η οποία «τρέχει» τώρα αφορά σε 410 εκατομμύρια ευρώ. Θα σας πω ότι για τη βιολογική γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία διατέθηκαν περισσότερα από 700 εκατομμύρια. Η πρόσκληση που «τρέχει» τώρα είναι 288 εκατομμύρια. Αυτά είναι υποχρηματοδότηση, προφανώς, έτσι; Δεν είναι αρκετά χρήματα.
Θα σας πω ότι για το «Ύδωρ 2.0» αναμένεται να αντληθούν πόροι πάνω από 4 δισεκατομμύρια, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, με μεγάλα αρδευτικά έργα, έργα τα οποία γίνονται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ελλάδος, στο Νέστο, στη Θεσσαλία, στην Καλαμάτα, στην Κρήτη. Όλα αυτά γίνονται ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο, γιατί ουσιαστικά υπάρχει η δυνατότητα μέσω του δεύτερου πυλώνα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να έχει έναν κρίσιμο ρόλο. Κι αυτό είναι κάτι το οποίο δεν νομίζω ότι μπορεί εύκολα να το αμφισβητήσει κανείς.
Σχέδια βελτίωσης: Δόθηκαν περισσότερα από 300 εκατομμύρια ευρώ. Τα ατομικά προγράμματα Leader, περισσότερα από 600 εκατομμύρια ευρώ. Να σας πω ποια είναι τα επόμενα μέσω του στρατηγικού σχεδίου της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, κύριε Μάντζο; Για τους νέους αγρότες 410 εκατομμύρια, για την αγροτική οδοποιία 65, που ουσιαστικά με την υπερδέσμευση θα φτάσουν 300, για τη σύσταση και λειτουργία ομάδων παραγωγών 32 εκατομμύρια και θα φτάσουν 100. Για την εξισωτική αποζημίωση ζητήσαμε το ποσό τώρα από τον κ. Παπαθανάση των 235 εκατομμυρίων, για τα μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα 169 εκατομμύρια. Ουσιαστικά με τη δυνατότητα της υπερδέσμευσης θα φτάσουν στα 600. Για τη μεταποίηση 120 εκατομμύρια, για τα σχέδια βελτίωσης για τα θερμοκήπια 150 και θα φτάσουν 300. Αυτά δεν είναι χρήματα; Είναι υποχρηματοδότηση, αλήθεια;
(Στο σημείο αυτό κτυπάει το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας του κυρίου Υπουργού)
Γιατί άκουσα κάποια πράγματα τα οποία πραγματικά δεν μπορώ να τα συλλάβω, εκτός αν μιλάμε για διαφορετικά νούμερα και για διαφορετική πραγματικότητα.
ΟΠΕΚΕΠΕ: Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, από την πρώτη στιγμή αναγνώρισα ότι στον ΟΠΕΚΕΠΕ υπάρχουν προβλήματα τα οποία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Τα προβλήματα αυτά έχουν μια αναφορά στο παρελθόν και έχουν μια αναφορά ουσιαστικά σε διαδικασίες τις οποίες ποτέ δεν κατάφερε κανείς να τις κάνει να λειτουργούν μέσα από όρους διαφάνειας. Και γι’ αυτό όποτε θέλετε μπορούμε να συζητήσουμε.
Ποιο είναι το μείζον αυτή τη στιγμή; Να μην μπουν σε διακινδύνευση οι ευρωπαϊκοί πόροι που κατευθύνονται στους Έλληνες παραγωγούς. Έχει κάποιος άλλη άποψη γι’ αυτό; Πιστεύετε κάτι διαφορετικό από αυτό; Αν το πιστεύετε, θέλω να μου το πείτε.
Βεβαίως ευθύνη, χρέος και βασική υποχρέωση κάθε κυβέρνησης και κάθε υπουργού είναι να εξυγιάνει τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Η προσπάθεια αυτή πολλές φορές δεν πετυχαίνει. Γιατί πάντα εμπλέκεται ο ανθρώπινος παράγοντας. Επαναλαμβάνω όμως για άλλη μια φορά και το λέω ενώπιόν σας -το έχω πει πολλές φορές δημόσια- ότι είναι το προσωπικό μου στοίχημα και θέλω να με κρίνετε γι’ αυτό. Εδώ θα είμαι και θέλω να με κρίνετε, όχι όμως για πράγματα τα οποία υπάρχουν από το παρελθόν -προφανώς αφορούσαν και πολλές προηγούμενες κυβερνήσεις- με τον ίδιο στερεότυπο επαναλαμβανόμενο τρόπο. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
ΕΛΓΑ καθυστερήσεις. Αλήθεια; Έχει ξαναπληρώσει ποτέ, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ο ΕΛΓΑ 312 εκατομμύρια ευρώ σε περισσότερους από τριάντα τρεις χιλιάδες δικαιούχους μέσα σε ένα χρόνο και εννοώ πέραν των συνηθισμένων γνωστών καταστροφών που αποζημιώνει; Το έχετε ξανά καταγεγραμμένο; Αν το έχετε, ελάτε και πείτε μου ότι καθυστερεί ο ΕΛΓΑ. Αλήθεια, έτσι είναι τα πράγματα;
Πείτε μου αλήθεια και κάτι ακόμη. Ποια κυβέρνηση είναι αυτή που έδωσε 397 εκατομμύρια για να κλείσουμε με όλες τις οφειλές της προηγούμενης δεκαετίας με τον ΕΛΓΑ, με τη λεγόμενη κρατική χρηματοδότηση; Πάλι αυτή η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Πάλι αυτή η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Γι’ αυτό λοιπόν θα σας παρακαλούσα πολύ η κριτική σας τουλάχιστον να έχει μια βάση. Διότι αν μιλάμε για χρήματα που δεν έχουν δει ποτέ, δεν έχουν ξαναδεί ποτέ στην ιστορία του ΕΛΓΑ, τουλάχιστον ας αναγνωρίσουμε και κάτι στην Κυβέρνηση και σε αυτούς τους ανθρώπους που μέσα από δυσκολίες, μέσα από προβλήματα προσπαθούμε…
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ολοκληρώστε, κύριε Υπουργέ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Κύριε Πρόεδρε, τέθηκαν πολλά θέματα, αλλά θα προσπαθήσω να κλείσω.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Όσο πιο σύντομα μπορείτε.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ξέρετε τι γίνεται με τις ζωονόσους σε όλη την Ευρώπη αυτή την περίοδο; Ξέρετε ότι είναι ένα μόνιμο θέμα σε όλα τα ευρωπαϊκά συμβούλια η αντιμετώπιση διαφορετικών ζωονόσων ανά χώρα;
Η Ελλάδα πέτυχε κάτι μοναδικό. Μια ζωονόσος και αναφέρομαι στην πανώλη, που έθεσε σε πολύ μεγάλο κίνδυνο όλο το ζωικό της κεφάλαιο, κατάφερε να την αντιμετωπίσει με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο στο πλέον σύντομο χρονικό διάστημα. Στις αρχές Δεκεμβρίου έκλεισε οριστικά ο κύκλος της πανώλης.
Μάλιστα επειδή άκουσα και πολλά, θυμάστε ποια ήταν η αποζημίωση για κάθε ζώο πριν τον Daniel; Ήταν 87 ευρώ. Θυμάστε πόσο, αυτή η Κυβέρνηση πάλι, η κακή για εσάς, έκανε την αποζημίωση για κάθε ζώο την περίοδο του Daniel; Την έκανε 150 ευρώ. Ξέρετε ποια είναι η αποζημίωση που δίνουμε για την πανώλη και μάλιστα έχουμε πιστώσει 13,5 εκατομμύρια ευρώ -εδώ είναι ο κ. Πετραλιάς- προκειμένου να δοθούν αποζημιώσεις στους κτηνοτρόφους που αναγκάστηκαν να θανατώσουν τα κοπάδια τους; Είναι 250 ευρώ το ζώο.
ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ (ΜΙΛΤΟΣ) ΖΑΜΠΑΡΑΣ: Δεν τις έχουν πάρει ακόμα.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Κύριε συνάδελφε, μην διακόπτετε. Δεν έχετε τον λόγο.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Αυτό λοιπόν δείχνει ότι είναι μια Κυβέρνηση η οποία δεν βλέπει, δεν ενδιαφέρεται, δεν είναι ευαίσθητη απέναντι σε αυτά τα γεγονότα τα οποία συμβαίνουν; Αν είναι έτσι, ελάτε να μετρηθούμε τουλάχιστον με κανόνες λογικής, όχι πολιτικής. Εδώ δεν μιλάμε για πολιτική αυτή τη στιγμή. Εδώ μιλάμε για λογική. Κι αν αυτό δεν μπορεί κανείς να το αναγνωρίσει, το καταλαβαίνω.
Προφανώς, για να το απαντήσω κι αυτό, έχουν καταβληθεί πάνω από 3 εκατομμύρια, κύριε Μάντζο, προκειμένου να προσληφθούν κτηνίατροι ως εποχιακό προσωπικό και βεβαίως προγραμματίζονται μόνιμες προσλήψεις με το Υπουργείο Εσωτερικών.
Κύριε Καραθανασόπουλε, κλείνω με μια δική σας επισήμανση. Έχω την άποψη ότι τα ελληνικά προϊόντα είναι μοναδικά. Αν θα έπρεπε να θέσω τον ελληνικό πρωτογενή τομέα σε μια λογική ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τα προϊόντα άλλων χωρών, θα σας έλεγα ότι στο οικονομικό επίπεδο είναι πολύ δύσκολο να τα καταφέρουμε. Έχουμε όμως κάτι μοναδικό, την ποιότητα.
Τα ελληνικά προϊόντα, με τη συζήτηση που γίνεται για τη μεσογειακή διατροφή και τη δική τους υψηλή διατροφική αξία, μπορούν πραγματικά να έχουν τεράστια τύχη και στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια αγορά. Πιστεύω δηλαδή ότι λάδι, ελιά, φέτα γραβιέρα, μέλι, ακτινίδια, λαχανικά, οπωροκηπευτικά δεν μπορεί να έχει καμία χώρα στο επίπεδο της ποιότητας που τα παράγει η Ελλάδα.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: Αυτό δεν το αμφισβητούμε. Αμφισβητούμε …
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Ποια είναι η προσπάθεια η οποία γίνεται κεντρικά;
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Κύριε συνάδελφε…
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Κλείνω, κύριε Πρόεδρε.
Ποια είναι η προσπάθεια που γίνεται στρατηγικά και κεντρικά; Να δημιουργήσουμε συνθήκες αειφορίας, να κρατήσουμε ζωντανούς και να δώσουμε κίνητρα σε όλους τους Έλληνες παραγωγούς. Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο και αυτός ο βασικός άξονας της πολιτικής μας.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε, κύριε Υπουργέ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Αν μου λέτε, παραδείγματος χάριν, ότι αυτή τη στιγμή η κλιματική κρίση έχει δημιουργήσει άλλα δεδομένα, προφανώς κι είναι έτσι.
Εγώ θα το αμφισβητήσω; Αυτή είναι η πραγματικότητα.
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΥΝΤΥΧΑΚΗΣ: Για τη νοθεία στο λάδι τι έχετε κάνει;
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Παρακαλώ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Η ευκολία με την οποία ο καθένας μπορεί να πετάγεται και να λέει οτιδήποτε είναι μια καθιερωμένη πρακτική και στη δημόσια λογική και στον δημόσιο διάλογο.
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΥΝΤΥΧΑΚΗΣ: Τα βαφτίζουν ιταλικά και ισπανικά!
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Κύριοι συνάδελφοι, το θεωρείτε σωστό;
Ολοκληρώστε, κύριε Υπουργέ, παρακαλώ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Αλλά θέλω να σας παρακαλέσω, όποτε θέλετε, να έρθετε να με ρωτήσετε, να κάνετε επίκαιρη επερώτηση, αν θέλετε να έρθετε να σας ενημερώσω, γιατί το να λέει κανείς με ευκολία οτιδήποτε χωρίς να αναλαμβάνει ούτε το κόστος το πραγματικό ούτε το κόστος της δικής του επιχειρηματολογίας, προφανώς είναι κάτι που στο τέλος της ημέρας κρίνουν οι Έλληνες πολίτες. Αυτή είναι η αλήθεια. Αλλά το να παραποιούμε μια πραγματικότητα η οποία είναι καταγεγραμμένη, προφανώς απέχει και από την ίδια την πολιτική συζήτηση.
Σας ευχαριστώ.
(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας)
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Τσιάρα.
Είχε ζητήσει τον λόγο επί προσωπικού ο κ. Κόκκαλης.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ: Για ένα λεπτό, διότι αναφέρθηκε…
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Θετικά αναφέρθηκα.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ: Ναι, ναι, ευχαριστώ για την καλή σας πρόθεση.
Με τη διαφορά, όμως, ότι αυτή η ρύθμιση, κύριε Υπουργέ, και βέβαια πήρε την έγκριση της Τραπέζης της Ελλάδος του κ. Στουρνάρα -σας την έχω στείλει- και προέβλεπε τρία πράγματα: Διαγραφή όλων των εξωλογιστικών τόκων, δυνατότητα διαγραφής έως και 60% του κεφαλαίου και υπολογισμό των πανωτοκίων. Διήρκησε μόλις για έξι μήνες, γιατί έγιναν εκλογές το 2019 και καταργήθηκε. Μακάρι και εσείς να φέρετε τέτοιου είδους ρυθμίσεις και ακόμη καλύτερες, έτσι;
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Σε ένα μήνα θα τα πούμε.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ: Επαναλαμβάνω. Οι ρυθμίσεις αυτές είχαν πάρει ήδη την έγκριση. Απλά καταργήθηκαν με την ανάληψη της εξουσίας από τη Νέα Δημοκρατία. Δεν φταίω εγώ, η ιστορία το λέει, η πραγματικότητα.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ (Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Εδώ είμαστε….
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ: Αυτό είναι. Τι να κάνουμε; Ρωτήστε τον κ. Στουρνάρα. Έξι μήνες. Ρωτήστε τον κ. Στουρνάρα, τον κ. Ζαββό, τα γνωρίζουν.
Ευχαριστώ.
(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία)
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Βασίλειος Βιλιάρδος): Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Κόκκαλη».
