Το αλκοόλ είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για πρόωρο θάνατο και αναπηρία σε άτομα ηλικίας 15-49 ετών, σύμφωνα με έρευνα, γεγονός που «γκρεμίζει» μύθους όπως «ένα ποτήρι κρασί την ημέρα είναι καλό για την υγεία σας».
Δυστυχώς, όμως, το αλκοόλ είναι το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό μεταξύ των νέων στις δυτικές χώρες όπως αναφέρει άρθρο στο The Conversation. Στην Ευρώπη, περίπου 8 στους 10 μαθητές ηλικίας 15-16 ετών έχουν πιει ένα ποτό τον τελευταίο χρόνο. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι η πρώιμη έναρξη της εμφάνισης αλκοόλ – το 33% των ατόμων κάτω των 13 ετών σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη καταναλώσει αλκοόλ – καθώς και τα υψηλά ποσοστά υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, που το 34% των ηλικιωμένων 15-16 ετών στην Ευρώπη αναφέρει ότι καταναλώνει τον περασμένο μήνα.
Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, η πιο κοινή μορφή κατανάλωσης αλκοόλ μεταξύ των 15-19 ετών, περιλαμβάνει την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ σε σύντομες χρονικές περιόδους: συνήθως 5 ή περισσότερα ποτά σε διάστημα 2-3 ωρών. Αυτό το είδος ποτού είναι χαρακτηριστικό για εφηβικά πάρτι, καθώς και για διακοπές και γιορτές όπως γάμους, Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά.
Τα πρόσφατα γεγονότα με μαθητές που κατέληξαν σε νοσοκομεία και στη χώρα μας επιβεβαιώνουν το μέγεθος του προβλήματος που η ελληνική κοινωνία αλλά και η οικογένεια θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή. Παρακάτω θα δούμε τα προβλήματα υγείας που προκαλεί το αλκοόλ στον ευαίσθητο οργανισμού των ανήλικων και νεαρών ατόμων.
Κορεσμός του ήπατος
Πολλοί από εμάς γνωρίζουμε τις αρνητικές συνέπειες της κατανάλωσης αλκοόλ, όπως οι καυγάδες, η επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά ή τα τροχαία ατυχήματα. Ωστόσο, λιγότεροι από εμάς αναλογίζονται πώς η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο, ειδικά όταν αυτός βρίσκεται ακόμη σε ανάπτυξη.
Για να κατανοήσουμε αυτές τις επιπτώσεις, πρέπει να εξετάσουμε δύο βασικά στοιχεία: πώς μεταβολίζεται το αλκοόλ και πώς επηρεάζει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο του εφήβου.
Το αλκοόλ μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ, το οποίο επεξεργάζεται το ποτό αφού απορροφηθεί από τον πεπτικό σωλήνα. Εκεί, το αλκοόλ διασπάται από διάφορα ένζυμα, μετατρέποντάς το σε λιγότερο τοξικές ουσίες που το σώμα μπορεί στη συνέχεια να αποβάλει. Όταν το αλκοόλ δεν μεταβολίζεται πλήρως, περνά στον εγκέφαλο, διαταράσσοντας την ευαίσθητη ισορροπία των νευροδιαβιβαστών που ρυθμίζουν τη λειτουργία του.
Μπορούμε να σκεφτούμε το συκώτι ως ένα σφουγγάρι που απορροφά το αλκοόλ. Ωστόσο, όταν κορεστεί, χάνει αυτή την ικανότητα απορρόφησης και αποβολής, προκαλώντας τα γνωστά αποτελέσματα της μέθης.
Ευάλωτοι εφηβικοί εγκέφαλοι
Δυστυχώς, τα αλκοολούχα ποτά δεν έχουν μόνο προσωρινές επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου μας, έχουν επίσης μακροχρόνιες επιπτώσεις σε διάφορες πτυχές του νευρικού συστήματος και μπορούν επίσης να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό σύστημα, πυροδοτώντας φλεγμονώδεις διεργασίες που βλάπτουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κατά την ανάπτυξή του – μέχρι την ηλικία των 25-30 ετών –ο εγκέφαλος είναι πιο ευάλωτος στις επιπτώσεις των ναρκωτικών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το αλκοόλ είναι ιδιαίτερα επιβλαβές, καθώς μπορεί να επηρεάσει δύο βασικά νευροαναπτυξιακά φαινόμενα: τη μυελίνωση, τη διαδικασία με την οποία οι νευρώνες επικαλύπτουν τους άξονές τους με μυελίνη για να βελτιώσουν τη μετάδοση του σήματος και το συναπτικό κλάδεμα, το οποίο αφαιρεί τις περιττές νευρωνικές συνδέσεις για τη βελτιστοποίηση της εγκεφαλικής λειτουργίας.
Επιπλέον, αυτές οι αλλαγές προκαλούν ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου να ωριμάζουν νωρίτερα από άλλες. Συγκεκριμένα, οι περιοχές που είναι υπεύθυνες για την επεξεργασία ανταμοιβής, αναπτύσσονται πιο γρήγορα από εκείνες που είναι υπεύθυνες για τη λήψη αποφάσεων και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό (όπως ο προμετωπιαίος φλοιός). Αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ της ανάπτυξης της ανταμοιβής του εγκεφάλου, του ελέγχου των παρορμήσεων και των συστημάτων λήψης αποφάσεων μπορεί να εξηγήσει γιατί οι έφηβοι είναι πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε επικίνδυνη συμπεριφορά.
Εκτίμηση της ζημιάς
Μελέτες νευροαπεικόνισης έχουν δείξει ότι οι εγκέφαλοι των νέων που συχνά καταναλώνουν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι διαφορετικοί δομικά και λειτουργικά.
Ανάμεσα στα πιο σημαντικά δομικά ευρήματα είναι η μειωμένη ακεραιότητα της λευκής ουσίας, ένα στοιχείο του νευρικού συστήματος που είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική μετάδοση πληροφοριών.
Αλλαγές στη φαιά ουσία έχουν επίσης εντοπιστεί, με αυξήσεις ή μειώσεις σε περιοχές όπως το κοιλιακό ραβδωτό σώμα, ο πρόσθιος περιφερικός φλοιός και η έσω μετωπιαία έλικα, που είναι κρίσιμες για την επεξεργασία ανταμοιβής, την παρακολούθηση σημαντικών ερεθισμάτων και τη μνήμη εργασίας.
Επίσης η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με ανωμαλίες στη διαμόρφωση πολλών δικτύων, όπως τα υψηλά και/ή τα μετωποβρεγιακά δίκτυα. Αυτά καθοδηγούν την προσοχή μας στο σημείο που πρέπει να βρίσκεται και ρυθμίζουν τη συμπεριφορά μας για την επίτευξη τόσο βραχυπρόθεσμων όσο και μακροπρόθεσμων στόχων.
Πρέπει να τονίσουμε τη σχέση μεταξύ της ηλικίας έναρξης της κατανάλωσης αλκοόλ και των μεταγενέστερων προβλημάτων, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν κατάχρηση ουσιών, πρώιμη έναρξη άνοιας ή καρδιακές παθήσεις. Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα: όσο νωρίτερα αρχίσει κάποιος να πίνει, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να εμφανίσει αυτές τις καταστάσεις.