Ιός χτύπησε τα θερμοκήπια ντομάτας στην Τριφυλία

Σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί ντομάτας θερμοκηπίου από την εμφάνιση ενός ιού που δημιουργεί απώλεια παραγωγής και κάνει τους καρπούς μη εμπορεύσιμους.

Το πρόβλημα αφορά πάνω από 100 στρέμματα καλλιέργειας και συνεχώς εξαπλώνεται. Οι παραγωγοί ντομάτας ζητούν οικονομική ενίσχυση για την απώλεια του εισοδήματος που έχουν.

Ο προϊστάμενος της ΔΟΑΚ Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, δηλώνει στον ΑγροΤύπο ότι «την τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο έχουμε την επανεμφάνιση του ιού του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων στις τομάτες (TYLCV).

Το 2007 είχε κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή του στην περιοχή και είχε δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα.

Το 2024 έχουμε ξανά μεγάλες προσβολές από τον TYLCV που οδηγούν σε ολοκληρωτική καταστροφή της παραγωγής.

Ο ιός προκαλεί νανισμό των φυτών και κατσάρωμα των νεαρών φύλλων της κορυφής. Από τους ελέγχους που έκανε η ΔΑΟΚ στην περιοχή είδαμε ότι έχει δημιουργήσει πρόβλημα σε πάνω από 100 στρέμματα θερμοκηπιακής καλλιέργειας στην περιοχή. Το πρόβλημα είναι ότι συνεχίζει να εξαπλώνεται.

Οι παραγωγοί ντομάτας βρίσκονται σε απόγνωση και ζητούν από την πολιτεία να τους χορηγηθεί οικονομική ενίσχυση για να μπορέσουν αν συνεχίσουν την καλλιέργεια».

Ακολουθεί αναδημοσίευση άρθρου σχετικά με τον TYLCV, από τεύχος (2007) του περιοδικού Γεωργία – Κτηνοτροφία:

Ιός του Κίτρινου Καρουλιάσματος των φύλλων της τομάτας
Τomato yellow leaf curl virus, TYLCV

O ιός προκαλεί στην τομάτα ασθένεια με χαρακτηριστική συμπτωματολογία και σοβαρή επίπτωση στην ανάπτυξη και παραγωγή των φυτών. Τα μολυσμένα φυτά εμφανίζουν νανισμό και τα φύλλα των βλαστικών κορυφών είναι μικρά, χλωρωτικά και κατσαρά. Πρώϊμη προσβολή των φυταρίων προκαλεί καθηλωμένη ανάπτυξη χωρίς σχηματισμό καρπών και μπορεί να οδηγήσει στην ξήρανση φυτών και στην ολοκληρωτική καταστροφή της καλλιέργειας. Σε οψιμότερες μολύνσεις τα φυτά τομάτας, τα οποία αρχικά εξελίσσονται κανονικά, σταματούν να αναπτύσσονται και να σχηματίζουν νέους σταυρούς, αρχίζουν να παρουσιάζουν τα συμπτώματα μικροφυλλίας, χλώρωσης και κατσαρώματος των φύλλων στη νέα βλάστηση ενώ το τμήμα του φυτού με την παλαιά βλάστηση δεν παρουσιάζει εμφανείς αλλοιώσεις.

Ο TYLCV παρουσιάζει μεγάλη βιοποικιλότητα με επακόλουθο να διαθέτει πλειάδα φυλών (στελεχών). Οι φυλές του ιού που ενδημούν στη Νότιο Ευρώπη ανήκουν στην Ισραηλινή φυλή (TYLCV-Is) και στη φυλή Σαρδηνίας (TYLCV-Sar).

Πηγές μολύσματος

O ιός διαιωνίζεται στα μολυσμένα καλλιεργούμενα φυτά (καπνός, φασόλι, πιπεριά, μελιτζάνα, φακή), ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και αρκετά αυτοφυή. Στην Ισπανία και Ιταλία ο στύφνος (Solanum nigrum) έχει βρεθεί μολυσμένος από τον ιό (εμφανίζει καρούλιασμα των φύλλων), ενώ στο Ισραήλ, Κύπρο και Ιταλία ο τάτουλας (Datura stramonium) ήταν λανθάνων ξενιστής (χωρίς την παρουσία εμφανών συμπτωμάτων).

Μετάδοση

Ο TYLCV δεν μεταδίδεται μηχανικά από ντομάτα σε ντομάτα, ούτε με το σπόρο της ντομάτας ή άλλων ευπαθών ξενιστών. Mοναδικός φορέας του στη φύση είναι ο αλευρώδης του καπνού (Bemisia tabaci). Η μετάδοση γίνεται με έμμονο τρόπο (πρόσληψη: με τροφική δραστηριότητα 20-30 λεπτών, λανθάνουσα περίοδος 17-20 ωρών, μετάδοση με τροφική δραστηριότητα 20-30 λεπτών και διατήρηση της μολυσματικότητας για 10-12 ημέρες και σπανίως μέχρι 20 ημέρες). Ο ιός προσλαμβάνεται τόσο από τις προνύμφες όσο και από τα ενήλικα, με τις πρώτες να τον μεταδίδουν μετά την ενηλικίωσή τους. Τα θηλυκά μεταδίδουν τον ιό πιο αποτελεσματικά σε σύγκριση με τα αρσενικά. Η πιθανότητα μετάδοσης του TYLCV από ένα ιοφόρο αλευρώδη είναι 60%.
Η εμφάνιση της ίωσης σχετίζεται άμεσα με την παρουσία του αλευρώδη φορέα. Ετσι, μεγάλη συχνότητα και έντονα συμπτώματα έχουμε στη διάρκεια των θερμών και ξηρών περιόδων, όταν υπάρχουν υψηλοί πληθυσμοί αλευρώδη, ενώ είναι σπάνια στους ψυχρούς και βροχερούς μήνες.

Αντιμετώπιση των αλευρομεταδιδόμενων ιών

Τα κύρια μέτρα προστασίας από τους αλευρομεταδιδόμενους ιούς στα θερμοκήπια, αλλά και στις υπαίθριες καλλιέργειες τομάτας, συνοψίζονται ως εξής:

1. Αποφυγή της μόλυνσης.

Αποτελεί βασικό προληπτικό μέτρο και μπορεί να επιτευχθεί με τα εξής:

• Eγκατάσταση μηχανικών εμποδίων που απαγορεύουν την είσοδο των αλευρωδών στο θερμοκήπιο, όπως κάλυψη των πλάγιων ανοιγμάτων αερισμού και εκείνων της οροφής με εντομοστεγές δίκτυ 1070 mesh, καθώς και δημιουργία προθαλάμου στην είσοδο του θερμοκηπίου εξοπλισμένου με κίτρινες παγίδες.
• Μεταφύτευση αποκλειστικά (πιστοποιημένων) υγιών φυταρίων για την αποφυγή εισόδου της ίωσης στο θερμοκήπιο με το πολλαπλασιαστικό υλικό.
• Άμεση απομάκρυνση και καταστροφή των φυτών που αρχίζουν να εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα – απαραίτητη η γνωμάτευση ειδικών γεωτεχνικών.
• Έγκαιρη καταστροφή των αυτοφυών – πολύ πριν τη μεταφύτευση της τομάτας – τόσο εντός του θερμοκηπίου, όσο και στον εξωτερικό περίγυρο.
• Παγίδευση των αλευρωδών με κίτρινες παγίδες ή και φύτευση φυτών αγγουριάς (φυτά παγίδες) τουλάχιστον 20-30 ημέρες πριν τη μεταφύτευση της τομάτας. Τα φυτά παγίδες συγκεντρώνουν τους αλευρώδεις που περιφέρονται στο θερμοκήπιο και με κατάλληλο σκεύασμα εξοντώνονται.
• Σε περιοχές με συνθήκες που επιτρέπουν την ανάπτυξη της τομάτας, η χρονική μετατόπιση της εγκατάστασης της καλλιέργειας σε περιόδους χαμηλών πληθυσμών των αλευρωδών συνήθως περιορίζει το ποσοστό μολυσμένων με την ίωση φυτών.
• Στις υπαίθριες καλλιέργειες η κάλυψη με δίκτυ σκίασης ή με υλικά διαφανή (προπυλενίου ή πολυεστέρα) σε συνδυασμό με επεμβάσεις εντομοκτόνων σκευασμάτων λειτουργεί αποτρεπτικά για την εγκατάσταση των φορέων – αλευρωδών και των σχετικών ιώσεων.
• Αποφυγή δημιουργίας νέων καλλιεργειών ντομάτας κοντά σε προηγούμενες υπαίθριες φυτεύσεις με πρόβλημα αλευρωδομεταδιδόμενων ιώσεων.
• Γενικός κανόνας υποχρεωτικής εφαρμογής η απαγόρευση μετακίνησης και διάθεσης μη πιστοποιημένων τοματόφυτων από περιοχές με ενδημικό πρόβλημα ιώσεων σε άλλες περιοχές της χώρας.

2. Περιορισμός των πληθυσμών των αλευρωδών

Με δεδομένο τον επιδημιολογικό ρόλο των αλευρωδών-φορέων η επίτευξη του στόχου της εξόντωσης των ακμαίων θα δημιουργούσε προϋποθέσεις ικανοποιητικής διαχείρισης του προβλήματος που προκαλούν οι αλευρομεταδιδόμενοι ιοί. Δυστυχώς η χημική καταπολέμηση των αλευρωδών δεν είναι καθόλου ικανοποιητική, καθόσον μια πλειάδα παραγόντων, όπως η ανάπτυξη ανθεκτικότητας σε πολλά σκευάσματα, η δυναμική των πληθυσμών και η ιδιαιτερότητα της τομάτας στην προοδευτική καρπόδεση, δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής στρατηγικής αντιμετώπισης των εντόμων. Η επιλογή εντομοκτόνων σκευασμάτων που παραμένουν ακόμη δραστικά και η εφαρμογή τους μέχρι και το στάδιο της καρπόδεσης του πρώτου σταυρού παρέχει τη δυνατότητα ελέγχου των πληθυσμών. Στη συνέχεια η λογική χρήση ειδικών σκευασμάτων (ρυθμιστικά της ανάπτυξης των εντόμων) επιτρέπει συνήθως τον περιορισμό του πληθυσμού των αλευρωδών. Με δεδομένη λοιπόν τη δυσκολία αξιοποίησης των εντομοκτόνων, συνιστάται η συνεχής παροχή στους καλλιεργητές τομάτας τεχνικών συμβουλών από ειδικούς και επαρκώς ενημερωμένους γεωτεχνικούς.
Η βιολογική καταπολέμηση των αλευρωδών, που αποτελεί μια εναλλακτική μέθοδο αντιμετώπισής τους με τη χρήση των φυσικών εχθρών τους, μολονότι στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στον περιορισμό του πληθυσμού τους, δεν φαίνεται να περιορίζει σε ανάλογο βαθμό και την εκδήλωση της ίωσης.

3. Χρησιμοποίηση ανθεκτικών υβριδίων

Για τον TYLCV, κυκλοφορούν σήμερα στο εμπόριο ορισμένα υβρίδια με ανεκτικότητα στην ίωση, η οποία μάλλον λειτουργεί ικανοποιητικά μόνο σε περιπτώσεις μειωμένης έντασης της ασθένειας.