Οι υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων ή παραφινελαίων είναι επιμολυντές του ελαιολάδου και στο μέλλον θα ασχοληθούμε σοβαρά μαζί τους.
Για το πρόβλημα με τους επιμολυντές του ελαιολάδου και ειδικότερα των υδρογονανθράκων παραφινελαίων, αναφέρθηκε η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αλκοόλης και Τροφίμων του Γενικού Χημείου του Κράτους (ΑΑΔΕ) Δρ. Διονυσία Στεφανίτση, στην εκδήλωση του ΣΕΒΙΤΕΛ, που έγινε την Πέμπτη (26/9), στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθηνών (ΒΕΑ).
Όπως αναφέρει η EFSA, αυτοί που σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων είναι οι κορεσμένοι και οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες παραφινελαίων.
Όσον αφορά την επικινδυνότητα οι κορεσμένοι (συγκεντρώνονται κυρίως στο συκώτι) από τις μελέτες που έχουν γίνει φαίνεται ότι δεν προκαλούν προβλήματα στην υγεία.
Αντίθετα οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες παραφινελαίων δημιουργούν καρκινογόνο δράση στους ανθρώπους και πρέπει τους ελέγχουμε.
Όπως επισήμανε η Δρ. Διονυσία Στεφανίτση, μια από τις κύριες πηγές παρουσίας τους στο ελαιόλαδο είναι τα λιπαντικά του εξοπλισμού που χρησιμοποιούνται κατά την συλλογή και επεξεργασία του ελαιοκάρπου. Επίσης ανιχνεύεται πολλές φορές στα τσουβάλια που συγκεντρώνεται ο καρπός. Οι αρχές θα πρέπει να βρίσκουν τα σημεία της επιμόλυνσης κατά την παραγωγική διαδικασία.
Το 2012 η EFSA γνωμοδότησε για πρώτη φορά για τις επιπτώσεις που έχουν οι υδρογονάνθρακες στην υγεία του ανθρώπου. Αφορμή ήταν ότι βρέθηκαν το 2008 σε ηλιέλαιο που προερχόταν από την Ουκρανία και το οποίο διακινήθηκε σε όλη την ΕΕ.
Το 2017 η Κομισιόν δημοσίευσε σύσταση για την παρακολούθηση της παρουσίας αυτών των ουσιών σε όλα τα τρόφιμα και συνεργασία με τις βιομηχανίες τροφίμων.
Το 2019 εκδόθηκε Οδηγία από την ΕΕ για δειγματοληψία και εργαστηριακή ανάλυση για να γίνει πιο αξιόπιστη η μελέτη. Από τα αποτελέσματα βρέθηκε ότι υπήρχαν αυξημένες συγκενρώσεις αυτών των ουσιών σε βρεφικές τροφές από τα λίπη που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τους.
Το 2021 ξεκίνησαν οι συστηματικοί έλεγχοι στα ελαιόλαδα για την ανίχνευση αυτών των ουσιών.
Το 2022 η αρμόδια Επίτροπος Υγείας της ΕΕ ζήτησε από τα κράτη μέλη να κάνουν συστηματικούς ελέγχους σε όλα τα τρόφιμα, μεταξύ αυτών σε ελαιόλαδα και στο πυρηνέλαιο για να εκτιμηθεί η παρουσία τους. Κατόπιν αυτών των ελέγχων που έγιναν αποφασίστηκε η εφαρμογή ενός ορίου δράσης για το οποίο θα έπρεπε να αναλάβουν μέτρα τα κράτη μέλη.
Το 2024 η Κομισιόν παρουσίασε σχέδιο Κανονισμού για θέσπιση ορίων σε όλες τις κατηγορίες τροφίμων στην ΕΕ. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται τα λίπη και έλαια.
Όπως τόνισε η η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αλκοόλης και Τροφίμων του Γενικού Χημείου του Κράτους, η κοινή δήλωση των κρατών μελών για το όριο δράσης στους υδρογονάνθρακες είναι σήμερα σε ισχύ. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη αλλά και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα για μείωση της παρουσίας τους.
Στο σχέδιο Κανονισμού προβλέπεται θέσπιση ορίων μόνο για τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες. Επίσης υπάρχει σύσταση για παρακολούθηση και των κορεσμένων υδρογονανθράκων παραφινελαίων.
Ειδικότερα στα ελαιόλαδα η συγκέντρωση των αρωματικών υδρογονανθράκων θα πρέπει να είναι μικρότερη των 2 mg ανά κιλό, όπως πωλείται στον καταναλωτή. Προτείνεται από την Κομισιόν ο Κανονισμός να εφαρμοστεί στην ΕΕ από 1/1/2026.
Αντίστοιχα για το πυρηνέλαιο προτείνεται από το 2026 να εφαρμοστεί όριο 10 mg ανά κιλό και μέχρι το 2030 να μειωθεί στα 2 mg ανά κιλό (στα ίδια επίπεδα με το ελαιόλαδο).
Αυτό που τόνισε η κ. Στεφανίτση είναι ότι όταν από την ΕΕ έχουμε δεσμευτικά όρια υπολειμμάτων θα πρέπει να υπάρχει και αξιόπιστη μέθοδος ελέγχων. Πολλά κράτη μέλη ζητούν αυξημένους έλεγχους ρουτίνας που θα αυξήσουν όμως υπερβολικά το κόστος και ειδικά για την χώρα μας μιλάμε για εργαστηριακά όργανα που θα μπορούσαν να κάνουν αυτούς τους ελέγχους φτάνουν σε αξία έως και 1 εκατ. ευρώ.
Ένα βασικό πρόβλημα είναι ότι οι ελαιοπαραγωγοί και ελαιοτριβείς της χώρας μας δείχνουν αδυναμία αντικατάστασης των λιπαντικών με λιπαντικά food grade λόγω του αυξημένου κόστους. Επίσης δηλώνουν αδυναμία για αντικατάσταση υλικών που έρχονται σε επαφή με τους καρπούς και έχουν μολυνθεί με αρωματικούς υδρογονάνθρακες.
Στο πυρηνέλαιο υπάρχουν όμως μεγαλύτερα προβλήματα, τόνισε η κ. Στεφανίτση.
Σύμφωνα με επιστημονική μελέτη των Ισπανών η αύξηση της συγκέντρωσης αρωματικών υδρογονανθράκων οφείλεται πιο πολύ στα στάδια επεξεργασίας από τον ελαιοπυρήνα μέχρι να φτάσει στο πυρηνέλαιο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολο να μειωθούν τα όρια.
Με βάση όσα σχεδιάζει η Κομισιόν αναμένεται στο μέλλον να υπάρξουν σοβαρά προβλήματα στη διάθεση πυρηνέλαιου στην ΕΕ.
Η Ελλάδα έχει ζητήσει από την Κομισιόν να υπάρξει μεγαλύτερη μεταβατική περίοδο για την θέσπιση ορίων στο ελαιόλαδο, προκειμένου να εκδοθούν αναλυτικές οδηγίες για τους επαγγελματίες του κλάδου.
Ακόμη για το πυρηνέλαιο προτείνει η χώρα μας να μην υπάρξει δέσμευση από τον παρών Κανονισμό για μείωση το 2030 στα 2 mg ανά κιλό αλλά να γίνει επανεξέταση στο μέλλον, με νεώτερο Κανονισμό, εφόσον αποδειχτεί ότι μπορεί να εφαρμοστεί αυτή η μείωση του ορίου.