Σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία, υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς είναι ο κληρονόμος ή ο νόμιμος αντιπρόσωπος του. Η δήλωση φόρου κληρονομιάς πρέπει να υποβληθεί μέσα σε εννέα μήνες, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στην Ελλάδα, ή μέσα σε έναν χρόνο, αν ο κληρονομούμενος απεβίωσε στην αλλοδαπή ή οι κληρονόμοι ή οι κληροδόχοι διέμεναν κατά το χρόνο θανάτου στην αλλοδαπή. Η προθεσμία αρχίζει από το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου, για τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους, ή από τη δημοσίευση της διαθήκης για τους εκ διαθήκης κληρονόμους ή από τη δημοσίευση στον Τύπο της τελεσίδικης απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια ή από τον θάνατο του υπόχρεου σε δήλωση, αν αυτός δεν υπέβαλε δήλωση ή από το διορισμό των κηδεμόνων σχολαζουσών κληρονομιών, των εκτελεστών διαθήκης, των συνδίκων πτώχευσης ή την αναγνώρισή τους, σε περίπτωση κληρονόμων σχολαζουσών κληρονομιών.
Ηλεκτρονικά
H δήλωση φόρου κληρονομιάς υποβάλλεται, στις περισσότερες των περιπτώσεων, ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα myPROPERTY της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www1.aade.gr/myaade/myPROPERTY/#!/arxiki.
Ειδικότερα, για θανάτους από 1ης/1/2022 και μετά υποβάλλονται ηλεκτρονικά, μέσω της εφαρμογής myPROPERTY:
1) Οι αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις κληρονομιάς του υπόχρεου σε δήλωση κληρονόμου ή νόμιμου εκπροσώπου Νομικού Προσώπου, εφόσον δεν συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής αυτής, για κινητά περιουσιακά στοιχεία με τη χρήση των προσωπικών του κωδικών πρόσβασης myAADE.
2) Οι αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις κληρονομιάς με τις οποίες συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής, συμπληρώνονται από τον πιστοποιημένο συμβολαιογράφο που θα καταρτίσει τη συμβολαιογραφική πράξη της αποδοχής για κινητά περιουσιακά στοιχεία και ακίνητα εντός αντικειμενικού συστήματος και υποβάλλονται από τον υπόχρεο σε δήλωση ή τον νόμιμο εκπρόσωπο αυτού με τη χρήση των προσωπικών του κωδικών πρόσβασης myAADE. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μην έχει προηγουμένως υποβληθεί άλλη δήλωση σε έντυπη μορφή στη ΔΟΥ.
Χωριστές δηλώσεις
Υποβάλλονται ξεχωριστές δηλώσεις για κάθε αιτία κτήσης κληρονομιάς (χωριστή δήλωση για την εξ αδιαθέτου κληρονομιά και χωριστή δήλωση για την εκ διαθήκης κληρονομιά).
Σε περίπτωση που η κληρονομιά περιλαμβάνει κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, υποβάλλεται κοινή ηλεκτρονική δήλωση η οποία συμπληρώνεται από τον συμβολαιογράφο, όταν από τον έλεγχο της εφαρμογής διασφαλίζεται η καταβολή του φόρου σε δόσεις. Οταν από τον έλεγχο της εφαρμογής δεν διασφαλίζεται για τα κινητά η καταβολή του φόρου σε δόσεις, υποβάλλεται χωριστή ηλεκτρονική δήλωση και ο φόρος θα πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ. Εφόσον ο φορολογούμενος επιθυμεί να δώσει εμπράγματη ασφάλεια για την καταβολή του φόρου των κινητών σε δόσεις, τότε υποβάλλει χειρόγραφη δήλωση στη ΔΟΥ.
Σε περίπτωση που η κληρονομιά περιλαμβάνει μόνο κινητά περιουσιακά στοιχεία, υποβάλλεται ηλεκτρονική δήλωση από τον συμβολαιογράφο όταν συντάσσεται συμβολαιογραφική πράξη ή από τον κληρονόμο, όταν δεν συντάσσεται συμβολαιογραφική πράξη. Οταν από τον έλεγχο της εφαρμογής προκύπτει ότι δεν διασφαλίζεται η καταβολή του φόρου σε δόσεις, εμφανίζεται μήνυμα ότι, αν η δήλωση υποβληθεί, ο φόρος, εφόσον βεβαιωθεί, θα πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ, εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από την υποβολή της δήλωσης. Εφόσον ο φορολογούμενος επιθυμεί να παράσχει εμπράγματη ασφάλεια ή εγγυητική επιστολή για την καταβολή του φόρου σε δόσεις, τότε υποβάλλει χειρόγραφη δήλωση στη ΔΟΥ.
Στον… γκισέ
Εξακολουθούν να υποβάλλονται σε έντυπη μορφή είτε μέσω της εφαρμογής «Τα αιτήματά μου» είτε στη ΔΟΥ ενδεικτικά:
* οι δηλώσεις που αφορούν ακίνητα εκτός συστήματος αντικειμενικών αξιών
* οι δηλώσεις αναβολής φορολογίας,
* οι δηλώσεις με αντικείμενο κινητά κάθε είδους ή μετρητά εφόσον δεν διασφαλίζεται η πληρωμή του φόρου από την περιουσία του υπόχρεου κληρονόμου, για τα οποία ο φορολογούμενος παρέχει ασφάλεια ή εγγυητική επιστολή τράπεζας, προκειμένου να βεβαιωθεί ο φόρος σε δόσεις,
* οι δηλώσεις κληρονομιάς επικαρπίας, η οποία περιέρχεται λόγω θανάτου του επικαρπωτή στον ψιλό κύριο που έχει αγοράσει την ψιλή κυριότητα, για την οποία υπόκειται σε φόρο για τα υπόλοιπα δέκατα της αξίας της πλήρους κυριότητας,
ε) οι αρχικές δηλώσεις που η συνολική αξία του ενεργητικού κάθε δήλωσης υπολείπεται της συνολικής αξίας του παθητικού της ίδιας δήλωσης κληρονομιάς.
Τα δικαιολογητικά
Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται κατά την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς είναι τα ακόλουθα:
* Ληξιαρχική πράξη θανάτου του κληρονομούμενου.
* Κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό της αρμόδιας δημοτικής ή κοινοτικής αρχής περί του είδους και του βαθμού συγγενείας προς τον κληρονομούμενο.
* Πιστοποιητικό του γραμματέα του Ειρηνοδικείου περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης, εάν δεν υπάρχει, ή περί μη δημοσιεύσεως νεότερης διαθήκης από αυτήν που προσκομίζεται.
* Αντίγραφο διαθήκης που έχει δημοσιευθεί και των πρακτικών δημοσίευσής της.
* Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης του κληρονομικού δικαιώματος.
* Πιστοποιητικό περί μη αμφισβήτησης του κληρονομικού δικαιώματος.
* Πιστοποιητικό για την ηλικία του επικαρπωτή, όταν για τον προσδιορισμό της αξίας του κληρονομούμενου ακινήτου λαμβάνεται υπόψη η ηλικία αυτού.
* Εγγραφο νομιμοποιήσεως, σε περίπτωση πληρεξουσίου.
* Τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης.
* Αποδεικτικά χρεών της κληρονομιάς.
Απαλλαγή φόρου για την πρώτη κατοικία
Σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας με κληρονομιά προβλέπεται απαλλαγή από τον φόρο υπό την ακόλουθη προϋπόθεση:
Ο κληρονόμος (σύζυγος ή τέκνο του κληρονομουμένου) ή ο σύζυγος αυτού ή τα ανήλικα τέκνα τους να μην έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων.
Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων (και των λοιπών αντίστοιχων κληρονομιαίων ακινήτων) είναι 70 τ.μ. προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.
Τα αφορολόγητα όρια που ισχύουν
Η απαλλαγή παρέχεται για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο κληρονόμο και μέχρι 250.000 ευρώ για έγγαμο ή για συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης. Η απαλλασσόμενη αξία για τον έγγαμο ή τον συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης προσαυξάνεται κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα του και κατά 30.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του. Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα.
Επίσης χορηγείται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας μέχρι 50.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο κληρονόμο και μέχρι 100.000 ευρώ για κάθε έγγαμο ή συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης κληρονόμο. Η απαλλασσόμενη αξία για τον έγγαμο ή τον συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης προσαυξάνεται κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα του και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του. Τα παραπάνω ισχύουν εφόσον στον δικαιούχο κληρονόμο ή κληροδόχο περιέρχεται ένα οικόπεδο εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ποσοστό εξ αδιαιρέτου.
Οι κλίμακες υπολογισμού των φόρων
| Κατηγορία Α’ | ||||
| Κλιμάκια(σε ευρώ) | Συντελεστής κλιμακίου | Φόρος κλιμακίου(σε ευρώ) | Φορολογητέα περιουσία(σε ευρώ) | Φόρος που αναλογεί(σε ευρώ) |
| 150.000 | — | — | 150.000 | — |
| 150.000 | 1% | 1.500 | 300.000 | 1.500 |
| 300.000 | 5% | 15.000 | 600.000 | 16.500 |
| Υπερβάλλον | 10% | |||
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται: α) ο σύζυγος του κληρονομουμένου ή του δωρητή, β) το πρόσωπο το οποίο είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον κληρονομούμενο ή τον δωρητή, εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών, γ) οι κατιόντες πρώτου βαθμού συγγενείς του κληρονομούμενου ή του δωρητή (τέκνα από νόμιμο γάμο, τέκνα χωρίς γάμο έναντι της μητέρας, αναγνωρισθέντα εκούσια ή δικαστικά έναντι του πατέρα, νομιμοποιηθέντα με επιγενόμενο γάμο ή δικαστικά έναντι και των δύο γονέων), δ) οι κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού (εγγόνια του κληρονομούμενου ή του δωρητή) και ε) οι ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού (γονείς του κληρονομούμενου ή του δωρητή).
| Κατηγορία Β’ | ||||
| Κλιμάκια(σε ευρώ) | Συντελεστής κλιμακίου | Φόρος κλιμακίου(σε ευρώ) | Φορολογητέα περιουσία(σε ευρώ) | Φόρος που αναλογεί(σε ευρώ) |
| 30.000 | — | — | 30.000 | — |
| 70.000 | 5% | 3.500 | 100.000 | 3.500 |
| 200.000 | 10% | 20.000 | 300.000 | 23.500 |
| Υπερβάλλον | 20% | |||
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται: α) οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονα), β) οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούδες, γιαγιάδες), γ) οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς), δ) οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου, ε) οι πατριοί και οι μητριές, στ) τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, ζ) τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί – νύφες) και η) οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί – πεθερές).
| Κατηγορία Γ’ | ||||
| Κλιμάκια(σε ευρώ) | Συντελεστής κλιμακίου | Φόρος κλιμακίου(σε ευρώ) | Φορολογητέα περιουσία(σε ευρώ) | Φόρος που αναλογεί(σε ευρώ) |
| 6.000 | — | — | 6.000 | — |
| 66.000 | 20% | 13.200 | 72.000 | 13.200 |
| 195.000 | 30% | 58.500 | 267.000 | 71.700 |
| Υπερβάλλον | 40% | |||
Στην κατηγορία αυτή υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής του κληρονομουμένου ή εξωτικός (μη συγγενής).