Ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να συμφωνήσει σε κατάπαυσης του πυρός εάν η ουκρανική επικράτεια που ελέγχει θα μπορούσε να τεθεί «υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ» – επιτρέποντάς του να διαπραγματευτεί την επιστροφή των υπολοίπων εδαφών αργότερα «με διπλωματικό τρόπο».
Σε μια συνέντευξη με τον επικεφαλής ανταποκριτή του Sky News, Στούαρντ Ράμσεϊ, ο Ουκρανός πρόεδρος κλήθηκε να απαντήσει σε δημοσιεύματα που αναφέρουν πως ένα από τα σχέδια του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για τερματισμό του πολέμου μπορεί να είναι το Κίεβο να παραχωρήσει τα εδάφη που πήρε η Μόσχα ως αντάλλαγμα στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Ο Ζελένσκι είπε ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να προσφερθεί στα μη κατεχόμενα μέρη της χώρας προκειμένου να τερματιστεί η «καυτή φάση του πολέμου», εφόσον η ίδια η πρόσκληση στο ΝΑΤΟ αναγνωρίζει τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Ουκρανίας.
Ο Ζελένσκι φαίνεται να δέχεται ότι τα κατεχόμενα ανατολικά τμήματα της χώρας θα έβγαιναν εκτός μιας τέτοιας συμφωνίας προς το παρόν.
«Αν θέλουμε να σταματήσουμε την καυτή φάση του πολέμου, πρέπει να τεθούμε υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ με το έδαφος της Ουκρανίας που έχουμε υπό τον έλεγχό μας», είπε.
«Πρέπει να το κάνουμε γρήγορα. Και μετά το [κατεχόμενο] έδαφος της Ουκρανίας, η Ουκρανία μπορεί να το πάρει πίσω με διπλωματικό τρόπο».
Ο Ζελένσκι είπε ότι απαιτείται κατάπαυση του πυρός που θα «εγγυάται ότι ο [Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ] Πούτιν δεν θα επιστρέψει» για να καταλάβει περισσότερο ουκρανικό έδαφος.
Είπε ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει «αμέσως» να καλύψει το τμήμα της Ουκρανίας που παραμένει υπό τον έλεγχο του Κιέβου, κάτι που είπε ότι η Ουκρανία χρειάζεται καθώς ο Πούτιν «διαφορετικά θα επιστρέψει».
«Πρέπει να συνεργαστούμε με τον νέο πρόεδρο»
Στην πρώτη συνέντευξή του σε βρετανικά μέσα μετά την εκλογική νίκη του Τραμπ, ο Ζελένσκι ρωτήθηκε τι πιστεύει για τον εκλεγμένο πρόεδρο και είπε «πρέπει να συνεργαστούμε με τον νέο πρόεδρο» για να τον «έχουμε ως τον μεγαλύτερο υποστηρικτή».
«Θέλω να συνεργαστώ απευθείας μαζί του γιατί υπάρχουν διαφορετικές φωνές από ανθρώπους γύρω του. Και γι’ αυτό δεν χρειάζεται να [επιτρέψουμε] σε κανέναν να καταστρέψει την επικοινωνία μας», είπε.
«Δεν θα είναι χρήσιμο και θα είναι καταστροφικό. Πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε ένα νέο μοντέλο. Θέλω να μοιραστώ μαζί του ιδέες και θέλω να ακούσω από αυτόν».
Ερωτηθείς αν είχε μιλήσει με τον κ. Τραμπ, ο Ζελένσκι είπε ότι είχαν μιλήσει τον Σεπτέμβριο όταν ήταν στη Νέα Υόρκη, προσθέτοντας: «Είχαμε μια συζήτηση. Ήταν πολύ ζεστή, καλή, εποικοδομητική… Ήταν μια πολύ καλή συνάντηση και ήταν ένα σημαντικό πρώτο βήμα – τώρα πρέπει να προετοιμάσουμε κάποιες συναντήσεις».
Είναι η πρώτη φορά που ο Ζελένσκι υπαινίσσεται μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που θα περιλαμβάνει τον ρωσικό έλεγχο του ουκρανικού εδάφους.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της σύγκρουσης, ο Ζελένσκι δεν είπε ποτέ ότι θα παραχωρούσε οποιοδήποτε κατεχόμενο ουκρανικό έδαφος στη Ρωσία – συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, την οποία η Ρωσία κατέλαβε τον Φεβρουάριο του 2014 και προσάρτησε επίσημα τον επόμενο μήνα.
Είπε ότι μια τέτοια κίνηση δεν επιτρέπεται σύμφωνα με το σύνταγμα της Ουκρανίας και ο μόνος τρόπος που θα ήταν εφικτός είναι εάν οι άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές συμφωνήσουν να αποσχιστούν.
Η πιο προωθημένη δήλωση που έκανε στο παρελθόν ήταν κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στη Le Monde τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, όταν είπε ότι τα εδάφη θα μπορούσαν να παραχωρηθούν στη Ρωσία εάν το ζήτημα έμπαινε σε ένα ελεύθερο και δίκαιο δημοψήφισμα.
Ωστόσο, είπε ότι το Κίεβο θα πρέπει να έχει ξανά την περιοχή υπό τον έλεγχό του προκειμένου να διεξαχθεί μια τέτοια ψηφοφορία.
Περίπου το ένα πέμπτο της ουκρανικής επικράτειας παραμένει υπό τον έλεγχο της Ρωσίας.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, η Ρωσία κήρυξε μονομερώς την προσάρτηση περιοχών εντός και γύρω από τις ουκρανικές περιφέρειες Ντόνετσκ, Χερσώνα, Λουχάνσκ και Ζαπορίζια μετά από δημοψηφίσματα που δεν αναγνωρίστηκαν διεθνώς.
Η μακροχρόνια θέση του Ζελένσκι είναι ότι το έδαφος παραμένει ουκρανικό, ότι η κατοχή της γης από τη Ρωσία είναι παράνομη και ότι το Κίεβο δεν θα παραχωρήσει κανένα από τα εδάφη του προκειμένου να συνάψει ειρηνευτική συμφωνία.
Νωρίτερα φέτος παρουσίασε ένα «σχέδιο νίκης» στο ουκρανικό κοινοβούλιο το οποίο περιελάμβανε άρνηση εκχώρησης ουκρανικού εδάφους και κυριαρχίας.
Ωστόσο, η Μόσχα έχει πει ότι δεν θα εγκαταλείψει κανένα από τα εδάφη που καταλαμβάνουν οι δυνάμεις της σε οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία.
Παρά τη σθεναρή άμυνα της Ουκρανίας στο έδαφός της και τις απόπειρες αντεπιθέσεων από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος πριν από περισσότερες από 1.000 ημέρες, οι δυνάμεις του Κιέβου υποχωρούν τους τελευταίους μήνες και η Ρωσία σιγά-σιγά κερδίζει έδαφος στα ανατολικά της χώρας.
Το σχέδιο Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου
Σύμφωνα με το CNN, διορίζοντας τον Κιθ Κέλογκ ως ειδικό απεσταλμένο του στην Ουκρανία, ο Τραμπ επέλεξε επίσης ένα πολύ συγκεκριμένο, προαναγγελθέν σχέδιο για το πιο ακανθώδες ζήτημα εξωτερικής πολιτικής.
Ο Κέλογκ, 80χρονος πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, έχει παρουσιάσει το ειρηνευτικό του σχέδιο με κάποιες λεπτομέρειες, γράφοντας για το ινστιτούτο πολιτικής «America First» τον Απρίλιο.
Το σχέδιο ξεκινά, αποκαλώντας τον πόλεμο «μια κρίση που μπορεί να αποφευχθεί, η οποία, λόγω των ανίκανων πολιτικών της κυβέρνησης Μπάιντεν… έχει εμπλέξει την Αμερική σε έναν ατελείωτο πόλεμο».
Εν ολίγοις, μια κατάπαυση του πυρός θα παγώσει τις γραμμές του μετώπου και οι δύο πλευρές θα αναγκαστούν να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, στις μεγαλύτερες λεπτομέρειες όλα γίνονται πολύπλοκα.
Αλλάζοντας την εμπλοκή των ΗΠΑ
Ο Κέλογκ ξοδεύει τον περισσότερο χρόνο επικρίνοντας τις ενέργειες του Μπάιντεν – λέγοντας ότι η κυβέρνησή του έδωσε πολύ λίγη στρατιωτική βοήθεια, πολύ αργά. Λέει ότι η απόφαση του Τραμπ να δώσει την πρώτη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία το 2018 μετέφερε τη δύναμη που απαιτείται για να αντιμετωπιστεί ο Πούτιν και ότι η ήπια προσέγγιση του Τραμπ προς τον επικαφαλής του Κρεμλίνου -δεν τον δαιμονοποιεί όπως ο Μπάιντεν- θα του επιτρέψει να συνάψει συμφωνία.
Ο Κέλογκ λέει ότι θα έπρεπε να είχαν δοθεί περισσότερα όπλα πριν από τη ρωσική εισβολή και αμέσως μετά, για να μπορέσει η Ουκρανία να κερδίσει.
Αλλά τότε είναι που το σχέδιο -το οποίο το CNN αναφέρει ότι εξετάζει ο μελλοντικός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ- παύει να αρέσει στην Ουκρανία.
Ο Κέλογκ σημειώνει ότι οι ΗΠΑ δεν χρειάζονται ανάμειξη σε άλλη σύγκρουση και τα δικά τους αποθέματα όπλων έχουν υποφέρει από την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία, αφήνοντας τη χώρα δυνητικά εκτεθειμένη σε οποιαδήποτε σύγκρουση με την Κίνα για την Ταϊβάν. Τονίζει ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ -στην πραγματικότητα μια πολύ μακρινή προοπτική, που προσφέρεται δοκιμαστικά στο Κίεβο ως συμβολική αλληλεγγύη- θα πρέπει να ανασταλεί επ’ αόριστον, «σε αντάλλαγμα για μια συνολική και εφαρμόσιμη ειρηνευτική συμφωνία με εγγυήσεις ασφαλείας».
Κυρίως, το εν λόγω σχέδιο θα πρέπει να αποτελέσει την «επίσημη πολιτική των ΗΠΑ για την επιδίωξη κατάπαυσης πυρός και διευθέτησης μέσω διαπραγματεύσεων», όπως σημειώνει ο Κέλογκ.
Παράλληλα, τονίζει ότι η μελλοντική βοήθεια των ΗΠΑ -πιθανότατα ως δάνειο- θα εξαρτηθεί από τη διαπραγματευτική διαδικασία μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, και οι ΗΠΑ θα εξοπλίσουν το Κίεβο στον βαθμό που μπορεί να αμυνθεί και να σταματήσει οποιαδήποτε περαιτέρω ρωσική προέλαση πριν και μετά από οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία. Η τελευταία πρόταση πιθανώς έχει ξεπεραστεί από τη γρήγορη προέλαση της Μόσχας, που βρίσκεται σε εξέλιξη στην ανατολική Ουκρανία, καθώς το τρέχον υψηλό επίπεδο βοήθειας των ΗΠΑ ήδη κάνει τον Κέλογκ να νιώθει άβολα.
Πάγωμα στην πρώτη γραμμή του μετώπου
Οι γραμμές του μετώπου θα παγώσουν και θα οριστεί αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Εάν συμφωνήσει η Ρωσία, θα λάβει περιορισμένη ελάφρυνση των κυρώσεων. Πλήρης άρση τους θα υπάρξει εφόσον υπογραφεί ειρηνευτική συμφωνία που θα αρέσει στην Ουκρανία. Μια εισφορά στις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας θα μπορούσε να καταβληθεί για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Το Κίεβο δεν θα κληθεί να παραιτηθεί από την ανάκτηση των κατεχόμενων εδαφών, αρκεί να το επιδιώξει μέσω διπλωματίας και μόνο. Αυτό, βέβαια, θα απαιτούσε μια «μελλοντική διπλωματική πρόοδο που πιθανότατα δεν θα συμβεί πριν αποχωρήσει από την εξουσία ο Πούτιν».
Η προσέγγιση δείχνει απλή και γρήγορη. Δεν έχει προσαρμοστεί όμως στις πιθανές απαιτήσεις της Μόσχας ή και στις κινήσεις της πριν από το πάγωμα στο μέτωπο, καθώς στόχος της είναι να καταλάβει όσο περισσότερα εδάφη μπορεί.
Μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη θα πρέπει να αστυνομεύεται, πιθανώς με δυνάμεις του ΝΑΤΟ ή στρατιώτες από άλλα αδέσμευτα κράτη. Αυτό θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί επί μακρόν. Πρόκειται για έκταση χιλιάδων χιλιομέτρων και προϋποθέτει τεράστια οικονομική επένδυση.
Ο εξοπλισμός της Ουκρανίας ώστε μπορεί να σταματήσει περαιτέρω ρωσική προέλαση θα είναι επίσης δύσκολη υπόθεση. Οι ΗΠΑ κατασκευάζουν 14.000 βλήματα πυροβολικού 155 χιλ. τον μήνα, τα οποία η Ουκρανία μπορεί να χρησιμοποιήσει σε μόλις 48 ώρες. Παραδόξως, ο Kέλογκ θέλει οι ΗΠΑ να εξοπλίσουν περισσότερο την Ουκρανία, αλλά παραδέχεται ότι δεν μπορούν.
Αλλαγή αξιών
Το σκεπτικό του Κέλογκ συμπυκνώνεται στο ότι το δόγμα εθνική ασφάλειας «Πρώτα η Αμερική» αφορά πρακτικές ανάγκες.
«Ο Μπάιντεν αντικατέστησε την προσέγγιση Τραμπ με μια φιλελεύθερη διεθνιστική προσέγγιση που προωθούσε τις δυτικές αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία», γράφει. Αλλά αυτή δεν είναι καλή βάση για να επέλθει συμβιβασμός για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, υποστηρίζει.
Οπως προσθέτει, επικριτές της συνεχιζόμενης βοήθειας προς την Ουκρανία -στην οποία φαίνεται να συμπεριλαμβάνεται και ο ίδιος- «ανησυχούν εάν διακυβεύονται ζωτικά στρατηγικά συμφέροντα της Αμερικής στον πόλεμο της Ουκρανίας, καθώς και για τη δυνατότητα εμπλοκής των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων και εάν η Αμερική συμμετέχει σε πόλεμο αντιπροσώπων με τη Ρωσία που θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε πυρηνική σύγκρουση».
Αυτές οι δύο προτάσεις παρέχουν το απόλυτο υπόβαθρο για την προτεινόμενη συμφωνία: Ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας αφορά αξίες που δεν χρειάζεται να διαιωνίσουμε και ότι πρέπει να κάνουμε βήμα πίσω από την πυρηνική απειλή του Πούτιν. Πρόκειται για το αντίθετο της ενότητας στην οποία σήμερα δίνει προτεραιότητα η Δύση, με βάση τις αξίες της, τον τρόπο ζωής της και το δόγμα ασφάλειας που ξεκινά με το μάθημα της δεκαετίας του ’30 ότι οι κατευνασμένοι δικτάτορες δεν σταματούν.
Το σχέδιο προσφέρει στην Ουκρανία μια ευκαιρία για τερματισμό της βίας, σε μια εποχή που χάνει σε όλα τα μέτωπα και στερείται ανθρώπινου δυναμικού – ένα εμπόδιο που μπορεί να μην ξεπεράσει ποτέ και όπου πιθανότατα πάντα θα υστερεί σε σύγκριση με τη Ρωσία.
Αλλά, από την άλλη, ανοίγει μια διαδικασία που θα πανηγυρίσει ένας πονηρός και δόλιος Πούτιν, σημειώνει το CNN. Η εκμετάλλευση της κατάπαυσης του πυρός και η αδυναμία της Δύσης είναι το δυνατό του σημείο, η στιγμή που περίμενε σχεδόν τρία χρόνια. Το σχέδιο αποδέχεται ότι η Δύση κουράστηκε, ότι η παραγωγή όπλων της δεν μπορεί να συμβαδίσει και ότι οι αξίες της ξοδεύονται. Επίσης, δεν είναι ευέλικτο σε πιθανές ρωσικές αντιδράσεις.
Είναι ένας ζοφερός συμβιβασμός για έναν ζοφερό πόλεμο. Που μπορεί όμως και να μην τον τελειώσει, αλλά αντίθετα ν’ ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, έχοντας διαρρήξει τη δυτική ενότητα και δίνοντας το πάνω χέρι στον Πούτιν, τόσο διαπραγματευτικά όσο και στρατιωτικά.
