Πώς “κοκκίνισαν” στα 3,8 δισ. ευρώ τα αγροτικά δάνεια – Τι επιδιώκει η κυβέρνηση
Με τα λάθη δεκαετιών, που οδήγησαν το συνεταιριστικό κίνημα στην εξαθλίωση και εκατομμύρια επιδοτήσεων στον… κουβά, αποφάσισε να ασχοληθεί η κυβέρνηση, φέρνοντας άλλη μία ρύθμιση για τα αγροτικά κόκκινα δάνεια, που θυμίζουν τα κακώς κείμενα μιας αγαστής συνεργασίας πολιτικού προσωπικού, αγροτών και αγροτικών συνεταιρισμών.
Έτσι, μετά από πολλά χρόνια αναμονής και απραξίας, όπως γράφει ο Ο.Τ., έρχεται η κυβέρνηση να «κλείσει» εκκρεμότητες του παρελθόντος για τον πλέον παραγωγικό κλάδο της χώρας, ρυθμίζοντας τις ληξιπρόθεσμες μη εξυπηρετούμενες οφειλές αγροτών και αγροτικών συνεταιρισμών, που απορρέουν από δάνεια για τα οποία έχουν εγγραφεί υποθήκες υπέρ της πάλαι ποτέ Αγροτικής Τράπεζας (ΑΤΕ) και οποία πλέον έχουν περάσει στην PQH.
Στόχος είναι με τη νέα αυτή ρύθμιση να δοθεί από τη μία «τέλος» στην ομηρία χιλιάδων αγροτών, που είναι υπό τον βρόγχο ενός κόκκινου δανείου και εκατοντάδων συνεταιρισμών, με δεσμευμένες αγροτικές περιουσίες πάνω από 3,8 δισ. ευρώ, που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν, ώστε να ενισχύσουν την παραγωγική δραστηριότητα και από την άλλη να κερδίσει το χαμένο πολιτικό έδαφος στον αγροτικό κόσμο.
Σήμερα, δέσμιοι των μη εξυπηρετούμενων δανείων βρίσκονται περισσότεροι από 750 αγροτικοί συνεταιρισμοί – από τους οποίους μόνο οι μισοί παραμένουν ενεργοί – και 21.000 αγρότες. Ταυτόχρονα, είναι δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 1,5 δισ. ευρώ.
Πώς εντάθηκε το πρόβλημα με τα αγροτικά δάνεια
Τα αγροτικά κόκκινα δάνεια δεν είναι μια καινούργια υπόθεση. Η ιστορία ξεκινά από τα τέλη της δεκαετίας του 2000, όταν τα προβλήματα άρχισαν να εντείνονται και να μεγεθύνονται λόγω της οικονομικής κρίσης.
Είχε προηγηθεί η εποχή όπου τόσο οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί και αγρότες έπαιρναν δάνεια προκειμένου να προχωρήσουν σε επενδύσεις (μεταποίηση, τυποποιητήρια, εγκαταστάσεις, μηχανήματα, κλπ), τα οποία στη συνέχεια και λόγω της οικονομικής κρίσης μετατρέπονταν σε «θηλιά στο λαιμό» των δανειοληπτών με τις υπερβολικές προσαυξήσεις τόκων, τα πανωτόκια και τις συνεχείς αναπροσαρμογές και υπερχρεώσεις.
Μια κατάσταση βέβαια που επιδεινώθηκε και με φαινόμενα κακοδιαχείρισης, μη αξιοποίησης εγκαταστάσεων που έγιναν …φαντάσματα, φαινόμενα που έσπρωξαν τους παραγωγούς μακριά από τα συνεργατικά σχήματα.
Με σειρά νόμων επιχειρήθηκε πολλές φορές να ρυθμισθούν τα δάνεια αγροτών, συνεταιρισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων του αγροτικού τομέα. Ενδεικτικά αναφέρονται οι νόμοι: 2008/92, 2237/94, 2538/98 και 3259/2004 γνωστός και ως νόμος για τα πανωτόκια, ενώ η τελευταία παρέμβαση είχε δρομολογηθεί το 2015, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ, με τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλη Αποστόλου, να προχωρά σε αντίστοιχη ρύθμιση για τη διαγραφή χρεών.
Παρά το γεγονός ότι οι ρυθμίσεις αυτές είχαν ευρεία εφαρμογή δεν κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν ριζικά το πρόβλημα της υπερχρέωσης που δημιουργήθηκε κυρίως κατά την περίοδο 1990-2000, που τα επιτόκια κυμαίνονταν σε πολύ υψηλά επίπεδα. Μάλιστα, πολλές από τις ρυθμίσεις, όπως αυτές για τα δάνεια των συνεταιρισμών κρίθηκαν τελεσίδικα στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια παράνομες, ως αντίθετες στους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και τα ευρωπαϊκά όργανα, επιβάλλοντας στη χώρα μας πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων ευρώ.
Οι υποθήκες και οι αδυναμίες
Η πλειονότητα αυτών των δανείων ήταν στην πρώην Αγροτική Τράπεζα. Όταν το 2012 τέθηκε υπό εκκαθάριση, όσοι συνεταιρισμοί και αγρότες δεν κατάφεραν να εξυπηρετήσουν τα δάνεια, μεταφέρθηκαν στη λεγόμενη «Bad Bank», απ’ όπου και ξεκίνησε μια μακρά διαδικασία εκκαθάρισης, η οποία μέχρι και σήμερα δεν έχει τελειώσει.
Τα δάνεια αυτά έχουν εμπράγματη διασφάλιση με υποθήκη αγρών, εγκαταστάσεων, οικοπέδων, οικιών και λοιπών ακινήτων, συνολικού ύψους, μεγαλύτερου από το ύψος των δανείων.
Η μη εξυπηρέτηση των δανείων των αγροτών, οφείλεται, σύμφωνα με κύκλους του συνεταιριστικού κινήματος, στις διαρθρωτικές αδυναμίες του αγροτικού τομέα, στη χαμηλή επιχειρηματικότητα πολλών αγροτών, στην έλλειψη οργανωμένου συστήματος εμπορίας των αγροτικών προϊόντων, στην κακή πίστη ορισμένων αγροτών αλλά και στη συχνά παράλογη διόγκωση των οφειλών με υψηλούς τόκους υπερημερίας ή/και μέσω ρυθμίσεων τους με ανακεφαλαίωση από την Τράπεζα. Την αλματώδη αύξηση των οφειλών των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε πολλές περιπτώσεις ακολουθούσαν και οι αντίστοιχες εμπράγματες διασφαλίσεις.
«Η μη επίλυση του ζωτικού αυτού προβλήματος, αποτελεί εμπόδιο στην ανάπτυξη των Αγροτικών Συνεταιρισμών, των οποίων οι περιουσίες συνεχώς υποβαθμίζονται», τονίζουν χαρακτηριστικά κύκλοι των συνεταιριστών, σημειώνοντας ότι η κατάσταση αυτή δημιουργεί σωρεία προβλημάτων στη δραστηριότητα των υγιών και παραγωγικών Συνεταιρισμών, σε μια στιγμή μάλιστα που η λειτουργία τους είναι κρίσιμη για τη βιωσιμότητα των ίδιων των αγροτών ενόψει της πίεσης που δέχονται από το αυξημένο κόστος των εισροών παραγωγής, καθώς και τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή.
Να σημειωθεί ότι η Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε (απ’ τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1929 και τέθηκε σε εκκαθάριση το 2012) ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός κοινωφελούς χαρακτήρα, με σκοπό την ενίσχυση της αγροτικής ανάπτυξης και τη στήριξη του αγρότη και της παραγωγής. Σκοπός της ήταν να χρηματοδοτεί τα εφόδια, την αγορά γης, τη δημιουργία εγκαταστάσεων, διατηρώντας ταυτόχρονα ρόλο τεχνικό και οργανωτικό, ευρύτερα καθοδηγητικό της αγροτικής παραγωγής.
Ποιες νέες ρυθμίσεις έρχονται για τα αγροτικά δάνεια
Αγρότες και συνεταιρισμοί που έχουν «κοκκινίσει» αναμένουν με ενδιαφέρον τις τελικές ρυθμίσεις προκειμένου, όσοι παραμένουν σε παραγωγική δραστηριότητα, να συνεχίσουν πλέον με νέους κανόνες, αφήνοντας οριστικά πίσω τις παθογένειες του παρελθόντος. Η ρύθμιση που αναμένεται αφορά τα μη εξυπηρετούμενα κόκκινα δάνεια και όχι αυτά τα οποία αυτή τη στιγμή είναι ρυθμισμένα και εξυπηρετούνται.
Πάντως σκοπός των ρυθμίσεων, σύμφωνα και με τις δηλώσεις του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστα Τσιάρα, είναι η επιτυχής διευθέτηση των δανειακών απαιτήσεων έναντι των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών, η οποία λειτουργεί ως δαμόκλεια σπάθη για τους αγρότες. «Η διαχείριση των κόκκινων αγροτικών δανείων συνιστά κεφαλαιώδες ζήτημα, επισήμανε ο Υπουργός, για την ανάπτυξη της Περιφέρειας, καθώς θα αποδεσμευτούν ανθρώπινοι και περιουσιακοί πόροι, θα ενισχυθεί η αγροτική οικονομία, καθώς και θα διατηρηθεί αρραγής ο κοινωνικός ιστός», επισήμανε χαρακτηριστικά.
Έτσι, η νέα αυτή νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, η οποία θα ρυθμίσει τα κόκκινα δάνεια αγροτών και αγροτικών συνεταιρισμών, ύψους 3,8 δισ. ευρώ αναμένεται εντός Οκτωβρίου, με στόχο να αρχίσει να υλοποιείται από τις αρχές του 2025.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, θα δίνεται η δυνατότητα επιμήκυνσης του χρόνου αποπληρωμής του δανείου και μείωσης επιτοκίου δανείων, ενώ παράλληλα θα προβλέπεται η διαγραφή τόκων, η απομείωση του δανείου, η αναχρηματοδότηση του δανείου αλλά και η μερική ή ολική διαγραφή αυτού.
Σε πρώτη φάση θα δημιουργηθεί ένα νέο πλαίσιο διαχείρισης από φορείς που έχουν αποδεδειγμένη εμπειρία χρηματοδότησης στον πρωτογενή τομέα. Επιπλέον, ο εκκαθαριστής θα μπορεί να καθορίζει τους όρους συμβιβασμού ή ρύθμισης και για περισσότερες από μια περιπτώσεις που θα έχουν ομοιόμορφα χαρακτηριστικά.