Διατηρώντας την ξεχωριστή του ταυτότητα, με το αναγνωρίσιμο νησάκι που συνδέεται με το λιμάνι του, τον οκταγωνικό μαρμάρινο φάρο, την προβλήτα με τις πολύχρωμες ψαρόβαρκες και τα παλιά, νεοκλασικά ή πέτρινα σπίτια που σκαρφαλώνουν στην πράσινη βουνοπλαγιά, το Γύθειο συμβάλλει στο μοναδικό χαρακτήρα, την ιστορία και την παράδοση της Μάνης.
Με ρίζες που φτάνουν πίσω στους αρχαίους χρόνους, με το μύθο του συνδεδεμένο με τον Τρωικό πόλεμο και με ένα πλήθος επιλογών από υπέροχες παραλίες να το περιβάλλουν, είναι ο ιδανικός προορισμός αλλά και η βάση για την εξερεύνηση μιας περιοχής που συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο γραφικές και μαγευτικές σε όλη την Ελλάδα.
Μια πρώτη ανάλυση του ονόματος της πρωτεύουσας της Ανατολικής Μάνης βρίσκουμε στον Παυσανία που εξηγεί ότι το Γύθειο είναι η «γη των θεών», με το όνομα να επιλέγεται λόγω της ισόπαλης μάχης μεταξύ Ηρακλή και Απόλλωνα, όταν ο πρώτος έκλεψε τον τρίποδα από το Μαντείο των Δελφών, ώστε να τιμούνται και οι δύο. Η ρομαντική διάσταση στο μύθο που περιβάλλει την όμορφη παραθαλάσσια κωμόπολη έρχεται από την Ιλιάδα του Ομήρου, αφού στο γραφικό νησάκι, Κρανάη, του Γυθείου πέρασαν την πρώτη τους νύχτα ο Πάρις και η Ωραία Ελένη. Λέγεται μάλιστα ότι της μικρής νησίδας, οφείλεται στο ότι ο Πάρις ξέχασε εκεί το κράνος του. Στο ίδιο νησάκι, που αποκαλείται και Μαραθονήσι, υψώθηκε στις 23 Μαρτίου 1821 η σημαία της Επανάστασης από τους οπλαρχηγούς της Ανατολικής Μάνης. Αυτά τα ίχνη γεγονότων μέσα στους αιώνες μας φέρνουν στο σημερινό Γύθειο, το γραφικό, πολυσύχναστο, ολοζώντανο αλλά ταυτόχρονα ήρεμο και χαλαρό λακωνικό λιμάνι, που γοητεύει τους επισκέπτες με την ανεπιτήδευτη γοητεία του.
Περιήγηση στην πόλη και τα ενδιαφέροντα αξιοθέατά της
Ήδη πλησιάζοντας κανείς στο βόρειο άκρο της πόλης έρχεται σε άμεση επαφή με την ιστορία της, καθώς διακρίνει το Αρχαίο Θέατρο του Γυθείου, που σώζεται στο μεγαλύτερο μέρος του, εκεί όπου κάποτε εντοπίζονταν οι πρόποδες της αρχαίας ακρόπολης. Χρονολογικά τοποθετείται στα πρώιμα Ρωμαϊκά χρόνια, γύρω στον 2ο αι.μ.Χ., και το μικρό του μέγεθος παραμένει ευδιάκριτο, με τις περισσότερες σειρές των μαρμάρινων κερκίδων να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, ενώ διακρίνονται μέρη της ορχήστρας και της σκηνής.
Κατηφορίζοντας προς το λιμάνι και την παραλιακή οδό Ελευθερολακώνων, αποκαλύπτεται σταδιακά και η γοητεία του παραθαλάσσιου οικισμού, που συνδυάζει νησιώτικο αέρα και αστική παράδοση. Το Γύθειο υπήρξε σημαντικότατος εμπορικός κόμβος χάρη στο λιμάνι του που απέφερε πλούτο στο πόλη, όπως αποδεικνύουν τόσο το τελωνείο όσο και το Εμπορικό Επιμελητήριο που ακόμη και σήμερα εδρεύει εδώ και όχι στη Σπάρτη. Το ίδιο λιμάνι παραμένει δημοφιλής προορισμός εμπορικών πλοίων, αλλά και κρουαζιερόπλοιων που γεμίζουν την κωμόπολη διεθνείς επισκέπτες.
Προχωρώντας παρακάτω ξεπροβάλει όλο και περισσότερο η εικόνα του καταπράσινου λόφου του Ακούμαρου, με τα πολύχρωμα σπίτια να ατενίζουν τον Λακωνικό κόλπο. Ξεχωρίζει αμέσως η πλατεία με το κτήριο του Δημαρχείου, ένα έξοχο δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του τέλους του 19ου αιώνα. Το διατηρητέο πλέον μνημείο έχει σχεδιαστεί από τον σπουδαίο Βαυαρό αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλλερ και αποτελεί μια κομψή κατασκευή με έναν τετράγωνο πυργίσκο να προεξέχει στην πρόσοψη και διακοσμητικά γείσα, ενώ στο παρελθόν στέγαζε τη Μέση Εμπορική Σχολή, το Πρωτοδικείο και το Νυκτερινό Γυμνάσιο. Σήμερα στο αίθριό του στεγάζεται η συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου, με επιγραφές της αρχαϊκής περιόδου, κεραμικά αγαλματίδια των Ρωμαϊκών χρόνων και ενδιαφέροντα ευρήματα που αποδεικνύουν την εμπορική ευρωστία του Γυθείου τα αρχαία χρόνια. Πίσω από το Δημαρχείο, ένα ακόμη κτήριο σχεδιασμένο από τον Τσίλλερ ,το Παρθεναγωγείο χτίστηκε το 1886 και λειτουργεί ως Πολιτιστικό Κέντρο και Μουσείο Αστικού Βίου. Στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συλλογές του ο επισκέπτης αποκομίζει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο διαβίωσης, τα τοπικά προϊόντα και τον τρόπο παραγωγής τους, ενώ μια διαδραστική οθόνη δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τα σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος και τη γαστρονομία της ευρύτερης περιφέρειας. Μη χάσετε την αναπαράσταση μιας σχολικής αίθουσα του Παρθεναγωγείου, την τυπογραφική μηχανή στην οποία τυπωνόταν η εφημερίδα «Λακωνία» και το φωτογραφικό υλικό που ξαναζωντανεύει την κοινωνική και καλλιτεχνική ζωή του Γυθείου.
Πέρα από το σημείο αυτό και ακολουθώντας τα ανηφορικά δρομάκια, μπορείτε άφοβα να χαθείτε στο λαβύρινθο που απλώνεται σταδιακά απέναντι από την παραλιακή περατζάδα, σκαρφαλώνοντας το λόφο. Πρόκειται για ένα μπλεγμένο κουβάρι από στενά δρομάκια, ασπρισμένα σοκάκια, φιδωτά λιθόστρωτα μονοπάτια, απότομα στενά σκαλιά που δεν μπορείς να προβλέψεις πού θα σε οδηγήσουν. Κι ανάμεσά τους, φως και θάλασσα παίζουν κρυφτό πίσω από κεραμιδένιες στέγες και σιδερένια μπαλκόνια. Σαφής ρυμοτομία ή ενιαίο αρχιτεκτονικό στυλ δεν υπάρχουν. Σπίτια χωριάτικα με πέτρα και ξύλινα παραθυρόφυλλα εναλλάσσονται με άλλα κάτασπρα με μπλε πόρτες που νομίζεις ότι κάποιος μετέφερε αυτούσια από τις Κυκλάδες στη Λακωνία. Κοινό τους στοιχείο, αυλές και μπαλκόνια βαρυφορτωμένα με πολύχρωμα λουλούδια και λεμονιές που μοσχοβολούν. Όσο περισσότερα από τα ετερόκλητα στοιχεία αυτού του παζλ ανακαλύπτεις, τόσο περισσότερο θες να το εξερευνήσεις. Ανάμεσα στα καλοδιατηρημένα σπίτια εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κι εκείνα που είναι αφημένα στο πέρασμα του χρόνου και στέκουν μισογκρεμισμένα. Όπως η ερειπωμένη νεοκλασική κατοικία των 9 διαμερισμάτων απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, ένα καταπληκτικό δείγμα αστικής πολυώροφης αρχιτεκτονικής, χωρίς δυστυχώς ίχνος ζωής πλέον. Κάντε το γύρο για να βρεθείτε στο πίσω μέρος της στην οδό Λαρισσίου και να θαυμάσετε την πρωτότυπη ιδέα των ξεχωριστών διπλανών εισόδων κάθε διαμερίσματος. Από το ύψος αυτό θα χαρείτε και την υπέροχη θέα προς το Μαραθονήσι και το φάρο που ξεπροβάλλει στην άκρη του.
